Жаңа оқыту технологияларының білім сапасын арттырудағы рөлі

Бүгінгі таңда әрбір жаңашыл ұстаз үшін оқу және жазу арқылы сын тұрғасынан ойлау бағдарламасының кез келген стратегиялары құнды, әрі бағалы. Бұл стратегиялар оқушылардың қызығушылығын арттыра отырып, ұстаздың тығырыққа тірелетін сәттерінен арылтады. Сабақтарда екі түрлі түсініктеме күнделігі, жұппен жұмыс жасаңыз. Сұрақ қою, ой шақыру, білім көпірі, бес жолды өлең, еркін жазу, білемін, үйренгім келеді, Венн диаграммасы, пікірталас, ортаға салыңыз, Болжау, Автор орындығы, т.б. стратегиларын қолдану оқушылардың мотивациясын оятып, ынталандыра түсері сөзсіз. Сонымен қатар бұл стратегиялар оқушының көзқарасын, алмайтын оқушыларға аты аталған стратегиляар үлкен әсер етіп, өзгеріс әкеледі. Оны күнделікті сабақтардан анғаруға болады. Оқушыға сеніммен қарап, ой еркіндігі мен пікір айту еркендігін берсең өз тұжырымын қорғай білу, өз ойын, көзқарасын өзгелермен бөлісе білуге қалыптасады.
Ой шақыру стратегиясында берілетін талқылама сұрақтар оқушыларды шын мәнінде білімге қызықтырып, белсенділігін арттырады. Сонда оқушылар берілген кез келген тақырып бойынша өздерінің әр сабақтан алған білімдерімен бірге, естігендерін ересектерден, ұстаздардан, ақпарат құралдарынан, достарынан, т.б., көргендерін және топшылаған қорытындыларын ортаға салу арқылы үйренуге ынталанады. Мен оны 6 сыныпта өткен әдебиет сабағынан көп анғардым. Жаңа әдістерді сабақ үрдісіне қолданғанда сыныптарда көп өзгерістер байқалады. 6 сыныпқа оқу жылының басында жаңа оқушы Иманов Ғалымбек қабылданған еді. Ол көпке дейін ешкіммен араласпай, тұйық, жүрді. Бірнеше сабақтардан соң Ғалымбек бойында өзгеріс пайда бола бастады. Ол өз тобында сөйлесуге, өзін көрсетуге, пікірін айтуға тырысатын болды. Қазір өз ойын еркін жеткізе білетін әрі өз пікірін қорғауға тырысатын шәкірттердің біріне айналды. Ал 6-шы сыныпта оқу жылдамадығы төмен, сабақ үлгерімдері нашар оқушылар үшін "Венн диаграммасы”, "Автор орындығы”, "Кері байланыс” стратегияларының нәтижесі жоғары байқалады. Оқушылардың елеусіз қалмауына, үнемі сабаққа қатысуына, бақылауда болуына және өзге балалармен қарым - қатынасқа түсуіне дұрыс бағыт деп айтуға болады. Өзін - өзі бағалай білу стратегиясы да оқушылардың күш - дігеріне сенімділік береді. Әсіресе сынып сағаттарында да оқу әдістерін қолдану тиімді. Оқушылар жұптаса отырып , екі түрлі тізім толтырады. Оңда бір ғана өзінің, екінші бағанға қасындағы жұптасының жақсы жақтарын жазады. Болған соң бір - біріне оқып береді. Бұл тапсырма оқушыға басқалардың бойындағы жақсы қасиеттерді тани білуге, сын тұрғысынан қарай білуге дамыту стратегиялары әр оқушының өзіндік қабілетіне, ойына, жеке көзқарасына зейін қойып, мән беруге үйретеледі.
Осы мәселені шешуде негізгі атқаратын жұмыс - оқушыны өз бетімен жұмыс жасауға үйретудің әдістемелік жолдарын қарастыру болды.
• Тақырыпқа байланысты өз ойын дамытуға, ой - қозғау салуға көметесетін мәтін алу.
• Мақсат қойып үйрету қажеттілігін ұғу.
• Мәтіннің тәрбиелік мәнін ашу.
• Қызу пікірталасқа дағдылану.
• Өзінік, өзгенің пікірін тыңдай білу, бағалай білу.
• Сұрақты нақты қоя білу.
• Өзіне, білімге сенімді болу.
• Өз ойын жүйелі жеткізе білу.
• Айналасына сеніммен қарау.
"Автор орындығы” стратегиясы оқушыны сенімділікке, өзін еркін ұстауға, көпшілік алдына шығып сөйлесуге, ойын жинақтауға көмектеседі. "Білім көпірін құру” стратегиясы қазақ тілі сабақтарында өте тиімді.
- сыныпта сөз таптарын, оның мағыналық түрін өткенде өткен сабақ пен жаңа сабақты жүйелі байланыстырып отыруға жақсы бағыт деп білем. Бұл стратегиялардың қай - қайсысы болмасын оқушының іздесін, қызығушылығын дамытады. Пәнге деген өзгеше көзқарас қалыптасады. Әр сабақты оқушымен санаса отырып, жүйелі жүргізуде сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының стратегиялық бағыттары ұстаздарға үлкен қолғабыс тигізеді. Оқушы іс - әрекетке, оның дамуына, өзгеруіне сын көзбен қарап, бағалауды үйренеді.
Мен үшін Сын тұрғысынан ойлауды оқу мен жазу арқылы дамытқан дұрыс. Бұл әдістің ерекшелігі - сынып оқушыларын жікке бөлмей , барлық баланың бірдей тұрғысынан дамыту. Расында да, сын тұрғысынан ойлау - барлық жастағы балаларға кез келген әрекетке, мазмұнға сын тұрғысынан қарау, нақты дұрыс шешім қабылдау, өзі қабылдаған ұйғарымға деген сенімділіктің болу болып табылады. Бұған сын тұрғасынан ойлау бағдарламасының стратегиялары көмектеседі. Негізгі үш кезеңнен тұратын бағдарлама әр оқушының қабілетін ашуға, ойын еркін жеткізуге, қызығушылығын оятуға ерекше мән береді.
Мен қазақ тілі мен әдебиеті пәндеріне осы үш кезеңді бағытқа алып, сүйене отырып жұмыс жүргіземін. Оқушылардың қызығушылын ояту сабақ үдірісінің толықтай дұрыс жүргізуіліне негіз болады. Әсіресе, сыныптар үшін "Әлемді шарлау” , "Жұпта талқылау”, "Болжау әдістері” тиімді. Оқушы белсенділігі артып, әр оқушы өз пікірін қорғауға , дәлелдеуге тырысады. Әсіресе, үнемі көзге ілінбей қалатын, тұйық мінезді, аз сөзді балалр үшін бұл қозғау. Түрткі салу, ортаға тарту әдістері. Егер Оқушы сөйлесе, ойын ортаға салса, көппен бірге беліссе ойы шындалады. Жаңа мағынаны өз ізденсі арқылы табу, жұмыс істеу, тапсырмалар жайындау белсенділікке итереді.
"Білім көпірі”, "Түртіп алу” стратегиялары еткен тақырып пен жаңа ақпаратты оқушының ізденуі арқылы байланыстыруға дағдыландырады. Бұл қазақ тілі пәндерінде, әсіресе 6 - сыныптарда ететін "Сөз таптары” секілді күрделі тарауларды игеруде қол жетпес көмекші құрал деп есептейміз.

Өткен тақырып Зат есім Сын есім Сан есім Есімдік есім Жаңа ақпарат
етістік

Ал, үшінші, менің оқушыларыма үлкен қызмет ететін, әрі қызықтыратын - «Ой толғаныс» кезеңі. Мұнда әр оқушы өз білімін көрсетуге қаншалықты итергенін дәлелдеуге тырысады. Оларды « Автор орындығы» , «Еркін жазу», «Үш адамдық интервью», «Дискуссиялық карта», т.б ерекше қызықтырады. Алған жаңа ақпаратты ой елегінен өткізіп, қалай қолдану қажеттігін саралап, салмақтайды. Өзіңді тыңдату және өзгенің пікірін мұқият тыңдау, бағалау , сыни тұрғыдан талқылау, ой бөлісу сияқты тиімді әрі пайдалы қажеттіліктерді үйренеді.
Пән мұғалімі әрі тәрбиеші ретінде өз ісімен қанағаттанушылықты, пайдалы қорытындыны көруді, оқушының қызығушылығын оятуды, олардың шығармашылық талаптарын тыңдауды, сабақ ұйымдастырудың кең щенберін құруды, сапалы жетістіктерге оқушы жемісімен жетуді « Сын тұрғысынан ойлау» технологиясы арқылы үйренемін деген сенімдемін.
Қазақ тілі.
I. Ұйымдастыру. Қызығушылықты ояту
II. Мағынаны тану кезеңі.
III. Ой толғаныс кезеңі.
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік. Оқушыларға жаңа ақпаратты өткен сабақпен байланыстыра отырып жан-жақты білім беру.
2.Дамытушылық. Оқушының ойлау және қабылдау қабілетін дамыту.
3.Тәрбиелік. Ұлттық тағылымның негіздерін қолдана отырып, оқушыға адамгершілік қасиетін дарыту.
Сабақ көрнекілігі: макеттер, түрлі-түсті қағаздар, жазулар.
Сабақ түрі: Жаңа сабақ.
Сабақ әдісі: Топтық.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, еңбек.
Сабақ барысы:
1.Өткен тақырыпты еске түсіру.
2.Қағазға мысал жазу.
3.Топпен талқылдау.
Жаңа тақырып : әлемді шарлау . Сөз таптарына саяхат
Қызығушылықтарын ояту / Мотивация /.
II. Мағынаны тану. Жұмыс істеу. Тұйық етіс, жасалу.
1.Мысалмен дәлелдеу
2.Дәптерге жазу, оқу
а) Стратегия : туртіп алу + Білемін
- Білмеймін
 Жаңа ақпарат
? Мені таңқалдырды
Оқушыларға жұмыс істеу , оқыту , жазғылу , дәлелдеу , сөз беру
ә) Түсіеденген сурет акқылы бейнелеу
Стратегия «Білім көпірі» Топқа көпір құралын үрлестеу , толтыру
Етістік Құрамы Мағ түрі Етіс Көсемше есімше Тұйық
етістік
6 сөз табына көпір құру . Тақтаға оқушылар іліп , дәлелдейду , қорғайды .
III. Ой- толғаныс кезеңі . /тұйық етісті қолдану/.
Оқушы шығармашылығы .
I. Менің ауылым . IV. Мақал-мәтел .
II. Туған тіл V. Адамгершілік жайында
Жеке тапсырмалар беру .
Қоржындағы сұрақтар :
1.Өлең құрау . 2. Мақал- мәтелдер
3.Ребус 4. Пәндік байланыс тақырыбы
Стратегия : Венн диаграммасын толтыру .
А) көсемше Ә) Тұйық етістік
261 – жаттығудың талдау жұмысын ауызша жүргізу .
А) Стратегия : «Еркін жазу» «Не уйрендім»
Б) Қорытынды : Үй тапсырмасы 262-жаттығу
Бағалау : Оқушы пікірі .
Мұғалім пікірі.