7 класс Қазақстан тарихы Сабақтың тақырыбы. Ғылым мен білімнің дамуы.

7 класс Қазақстан тарихы 

Сабақтың тақырыбы. Ғылым мен білімнің дамуы.

  Сабақтың мақсаты.

   Білімділік:X-XII ғасырларда ғылымның дамуын, көрнекті ғылымдар жайлы кеңінен мағлұматтар бере отырып, олардың еңбектерінің тарихы маңыздылығын ашып көрсету.

  Дамытушылық:  Ғылыми еңбектерді, көркем шығармаларды түсініп оқуға, ізденіс жұмыстарына баулу, ой-өрісінің артуына жағдай жасау.

  Тәрбиелік: Адамгершілікке, кішпейілдікке,  имандылыққа тәрбиелеу.

  Сабақтың түрі: Ізденіс сабағы

Сабақтың әдістері: оқулықпен жұмыс, түртіп алу, сәйкестендіру тесті, кестемен жұмыс

  Пәнарлық байланыс: Әдебиет, география пәндері.

Күтілетін нәтиже: Ал Фараби, М.Қашқари, Ж.Баласағұн туралы біліп, шығармалары туралы хабардар болуы.

Сабақтың көрнекілігі:  портреттер, сызба

Сабақтың құрал-жабдықтары: компьютер,  тарих сайты, интернет

 

 Сабақтың барысы:

 

Қызығушылығын ояту

I.Ұйымдастыру кезеңі.

Амандасу, түгелдеу

II. Үй тапсырмасын тексеру:

А)

1.Ислам дініне дейін Қазақстанда қандай діні нанымдар болды?

2. Ислам діні қай кезде қабылданды және оны дін деп кім жариялаған?

3. Мұсылман дінінің мәдениет дамуына тигізетін әсері.

 

В)Ата-анасынан алған сұбхатты тексеру

 

  III. Үй тапсырмасын қорыту.

Мағнаны тану

  .Жаңа сабақтың жоспары.

1.Ғылымның дамуы.

2.Тілбілімінің дамуы

3.Әдебиет.

   I. Ғылымның дамуы  

 Әбу Насыр әл Фараби.

 Шығыстың дүние дүзіне әйгілі, көрнекті ғылымы Әл Фараби туралы баяндағанда оның суретің, карта, тірек кестені пайдалана отырып, өмірі мен ғылыми еңбектері жайлы  мағлұмат береді.

  Әл Фараби әдебиет теориясымен жан-жақты шұғылданған ғылым. Осыған байланысты Сарапшы ғылымның еңбектерімен таныстырылады.

Тарихшылар мен әдебиетшілердңғ ойыны толықтыру енгізеді. Мысалы: «тархан» сөзі  не нәрсені аңғартады.  

1). Әл Фарабидің түркі тектес ру-тайпалардан шың білдіреді.

2). Оның ата-бабасы дәулетті қыпшақтар арасында есімі белгілі кісілер болғанын көрсетеді.

    II. Тіл білімнің дамуы.                                                                 

Махмуд Қашқари.                                                                                                                                                                                            

       Тақырып сызба арқылы түсіндіріледі.  Тіл білімінін дамуы оның шығармалары туралы түсінік беріледі.

  М. Қашқаридың «Диуани лұғмат ат-түрік» қазіргі түркі халықтарынығ бәріне ортақ мұра. Бұл еңбектің көшірме қолжазбасы ХХ ғ.бас кезінде табылған...

  

 Тілші ғылым  С.Мутталибов «Диуани лұғмат ат-түрікті » өзбек тіліне аударып, оны 1960-1963 ж. Ташкенттегі «Фан» баспасынан үш кітап етіп шығарады...

 

Ж. Баласағұни- ХI ғ.аса көрнекті ақыны, есімі күллі шығыс елдеріне белгілі, қоғам қайраткері, энсиклопедист ғылым. Ақын өмірі туралы деректер мүлде аз сақталған. Оның өмірі мән ақындық қызметі жолында кейбірдеректерді  «Құдатғу білік » дастанының соңғы  үш тарауында әңгіме етеді...

 

 Ж. Баласағұнидің «Құдатғу білік» дастанынығ бүгінгі күнге дейін сақталып жеткен үш нұсқасымен таныстырады. Олар: «Вена», «Каир», «Наманған» нұсқалары

 

«Құдатғу білік » дастаны ақынның түркі тілінде жазған ең жақсы туындысы. Мысалы, Шың елінің адамдары «Әкімдердің әдептілігі» шығыс елдерінде «Әмірлердің сән-салтанаты», парсылары «Түркілердің шахнамасы » деп аталған...

           

                      X-XI ғасырлардағы тіл білімінің дамуына үлес қосқан ғалымдар

 

Обю           Аты жөні	Еңбектері	Мазмұны
Ьлл     1. Махмұд Қашқари 1030-     109   1090 жж.ертедегі түрік тілін Алғаш рет ғылыми тұрғыда зерттеген, түрік тілінің түсіндірме сөздігін жасаған бірінші ғалым.	« Диуани лұғат ат-түрік» Түрік тілдерінің сөздігі.	Түркі дәуірінде өмір сүрген түрік тайпалары сөздігінң жиынтығы. Тіл тарихы, этнографиясы, ауыз әдебиеті туралы мағлұматтар.
2. Жүсіп Баласұғыни 1021- 1075.	« Құдатғу білік»( құт негізгі- білік).	Онда түрік тілдес халықтардың тарихы мен қоғамдық саяси өмірі, әдет ғұрып, наным-сенімдерінен мағлұмат береді. Философия, алгебра сияқты ғылым салалары да қамтылған.

    

    

Ой толғаныс

Сәйкестендіру тест жүмысын

1. «Ғылымдар »      2. Еңбектері

1. М. Қашқари     1. «Құдатғу білік »

2. Ж. Баласаұни     2. «Ақиқат сыйы»

3. Қ. А. Яссауи       3. «Даналық»

4. Әл-Фараби         4. «Өлең кітабы» 

5. А. Күгінеш         5. «Диуани лұғмат ат-түрік»

 

 бағалау

       

Рефлексия

 

 Үйге тапсырма: & 20 оқу.

Шығармалары туралы кітапханадан қарау

Синквейн жазып келу