Химия "Көмірсутектердің табиғи көздері. Кокстеу өндірісі" 11 сынып

Сабақтың мақсаты:
а) біліктілік: көмірсутектердің табиғи көздері, олардың табиғатта пайда болуы жөніндегі ғылыми болжаммен таныстыру. Табиғи және мұнайға серік газдар, тас көмірдің құрамы, қолданылуы және кокстеу өндірісі жөніндегі білімдерін тереңдету.
Үйтапсырмасын сұрау кезеңі.
Өткен сабақтарда өтілген «Ароматты көмірсутектер (арендер). Улы және қопарылғыш заттар» тақырыбы бойынша сұрақ –жауап әдісімен түсінгендерін, сабақты меңгергендерін сұрап білемін.
І-тапсырма. Сұқрақ-жауап.
1."Ароматтылықтың" белгісі кандай? "Ароматты" деп аталу себебі не екенін еске тусіріңдер.
2. Ароматты көмірсутектерде болатын изомерлер түрлері туралы не білесіңдер? Мысалдар келтіріңдер.
3. Арендердің жалпы формуласын пайдаланып, кұрамында тоғыз көміртек атомы бар ароматты көмірсутектің мүмкін болатын изомерлерін жазып, атын атаңдар.
4. Арендердің молекула кұрылысын химиялық касиеттеріне сүйене отырып түсіндіріңдер.
5. Улы химикаттар деген не?
6. Улы химикаттардың кандай түрлерін білесіңдер?
7. Гербицидтер, фунгицидтер, инсектицидтер не үшін колданылады?
8. Пестицидтермен жұмыс істегендегі сактык ережелері кандай?
9. Қопарылғыш заттар деген не? Олар копарылыс бергенде кандай химиялык процестер жүреді?
ІІ-тапсырма. Өзіндік жұмысы.
І –деңгей
1. Салыстырмалы молекулалық массалары: а) 78-ге; ә) 106-ға тең болатын арендердің молекулалық формулаларын анықтаңдар.
Шешуі:
СnН₂n-6 = 78
12n + 2n - 2 = 78
14n = 78 +2
n= 80/14=6
Мr(С6Н6) = 12 • 6 + 6 = 78
СnН₂n-6 = 106
12n + 2n - 2 = 106
14n = 106 +2
n= 108/14=8
Мr(С8Н10) = 12 • 8 + 10 = 106
2. Молекулалық формулалары келтірілген қосылыстардың ішінен:
С5Н6, С6Н6, С6Н8, С6Н12, С7Н7, С7Н8, С8Н12, С8Н10, С9Н14, С8Н8 қайсылары ароматты көмірсутектерге сай келетінін тауып теріп жазыңдар.
3. Құрамдарында: а) 7 көміртек атомы бар, ә) 12 сутек атомы бар арендердің молекулалық формулаларын құрастырыңдар.