Сабақтың тақырыбы: Алкиндер. Ацетилен.

Алкиндер. Ацетилен.
Сабақтың тақырыбы: Алкиндер. Ацетилен .
Сабақ мақсаты
Білімділік: Оқушылардың қанықпаған көмірсутектер жайлы білімдерін одан әрі тереңдету
Дамыту:Оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамыту
Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ізденімпаздыққа, білімпаздылыққа тәрбиелеу
Көрнекілігі:интерактивті тақта
Пәнаралық байланыс:медицина
Сабақ типі: жаңа сабақ
Сабақ барысы;
1. Ұйымдастыру кезеңі:(кезекшіні сұрау, түгелдеу, сынып тазалығын қарау)

2. Өтілген тақырыпты қайталау
Қайталау сұрақтары:
1.Алкендердің жалпы формуласы қай көмірсутектер қатарына ұқсас келеді? Айырмашылығы неде?
2. Алкендердегі көміртек атомдарына гибридтенудің қай түрі тән?
3. Алкендердің химиялық қасиеттерін айтып беріңдер.
4.Этиленнің қайда қолданылатынын айтып беріңдер.
Жаңа тақырыпты түсіндіру
Молекуладағы құрамында үш байланысы бар қанықпаған көмірсутектер ацетиленді көмірсутектер немесе алкиндер деп аталады.
Алкиндердің жалпы формуласы CnH2n-2
Алкиндерді халықаралық атаулар жүйесі бойынша атау үшін сәйкес алканның атауындағы –ан жұрнағы орнына –ин жұрнағы жалғанып аталады. Мысалы: бутин-1
CH ≡ CH – CH2 – CH3
Алынуы.
а) Галогенкөмірсутектерден алу.
Қанықпаған көмірсутектерді алкандардың галогентуындыларынан спирттегі сілті ерітіндісі қатысында галогенсутектерді бөлу арқылы алады.
HBr
| | NaOH-тың спирттегі ерітіндісі

H-C-C-H → HC≡CH
| | -2HBr этин (ацетилен)
H Br
1,1-дибромэтан
Физикалық қасиеттері.
Алкиндердің бірінші мүшесі ацетилен түссіз, иіссіз газ, суда нашар ериді. Гомологтық қатардың салыстырмалы молекулалық массаларының өсуіне байланысты қайнау және балқу температуралары артады. Алкиндердің бастапқы үш мүшесі газдар, C5H8- нан бастап сұйық заттар, ал ижоғары алкиндер C16H30 – қатты заттар.
Химиялық қасиеттері. Алкиндердің көптеген химиялық қасиеттері алкендерге ұқсас.
1. Сапалық реакциялары. Алкиндер калий перманганаты қатысында тотығады және бром суын түссіздендіреді:
CH≡CH+Br2 → CHBr=CHBr
1,2-дибромэтен
CHBr=CHBr+Br2 → CHBr2-CHBr2
1,1,2,2-тетрабромэтан
Қолданылуы.
Ацетилен металдарды кесу және дәнекерлеу үшін пайдаланылады.
Өнеркәсіпте ацетиленнен сірке альлегиді, сірке қышқылы, этил спирті, синтездік каучук, пластмассалар және т.б. көптеген заттар алынады.
Бекіту тапсырмалары
Химиялық диктант
Молекула құрамында үш байланысы бар қанықпаған көмірсутектер .................... деп аталады.
Алкиндердің жалпы формуласы ...............................
Алкиндердің бірінші мүшесі ацетилен .................., .............................. газ, суда нашар ериді.
Гомологтық қатардың салыстырмалы молекулалық массаларының өсуіне байланысты қайнау және балқу температуралары ......................................
Ацетилен металдарды ............... және .................... үшін пайдаланылады.

Теңдеуді аяқтаңыз:
HBr
|| NaOH-тың спирттегі
ерітіндісі
1. H-C-C-H →
| | -2HBr
H Br

1500
2. CH4 →

3. C2 H2+ O2 →

Үйге тапсырмасы: параграф 46 № 3-6 бет123.