"Біржан-Сара" айтысы

Асаубаева Алтын Кувандыковна, Павлодар облысы Лебяжі ауданы Шақа жалпы орта білім беретін мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі.
Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9
Тақырыбы Айтыс. «Біржан –Сара» айтысы
Мақсаты Тақырып мазмұнын түсіну, идеялық ұстанымындағы кейіпкерлердің ойына өзінше ой қосу арқылы пікір айтуға, ойларын тұжырымдауға машықтанады
Жалпы мақсат Тақырыпты түсініп оқи білуге баулу. Айтыстың мазмұнын, көркемдік ерекшелігін, айтыс өнерінің табиғи болмысын таныту арқылы сабаққа деген қызығушылығын арттыру.
Күтілетін нәтиже Айтыс өнерінің табиғатын түсінеді, Біржан мен Сара арасындағы айтыстың мән-маңызын, қоғамдық мәнін түсінеді.
7 модульдің қолданылуы АКТ”, “Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер”, “Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау”, “Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету”, “Оқытуды басқару және көшбасшылық”, «Жас ерекшеліктеріне сай оқыту», «Дарынды және дарынды балалар».
Қолданылатын әдіс-тәсілдер «Интервью», «Ойлан, бөліс», Сатылай талдау, «Топтастыру», «Концептуальды кесте», «Бес жолды өлең»
Қолданылатын ресурстар Флипчарт, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, интербелсенді тақта, магниттер
Ұйымдастыру кезеңі

Тренинг

2 мин. Сәлемдесу. Түгелдеу

Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу
Сәлем, Күн!
Сәлем, Аспан!
Сәлем, Жер!
Сәлем, достар!
Оқушылар бір топ болып бірлесе отырады.
Сабақ кезеңдері Тапсырма Мұғалімнің іс-әрекеті Оқушылардың іс-әрекеті
Білім

Қызығушылық
тарын ояту
3 мин «Интервью» әдісі арқылы сұрақ-жауап өткізу
Үй тапсырмасын кайталау Үйге берілген тапсырманы мұғалім сұхбат алу ретінде сұрақ-жауап арқылы оқушылардың дайындығын тексереді. Кезектесе сұраққа жауап береді, дайындықтарын көрсетеді.
Түсіну

3 мин «Тыңдайық, таниық».
Сабақ тақырыбына шығу.

Сабақ мақсатын қою.
Музыкалық әуенді тыңдату арқылы жаңа тақырыпқа шығару.
М.Төлебаев. «Біржан-Сара» операсынан үзінді.
Сабақ мақсатын қоюға жетелейді. Оқушылар мұқият тыңдау арқылы жаңа тақырыпқа шығады. Біржан мен Сара арасындағы айтыс екенін таниды.
Сабақ мақсатын қояды.
Қолдану

10 мин. «Ойлан, бөліс»
Мәтінді оқу, түсіну, негізгіні табу, сатылай талдауға қолдану.
Топтарға (қыз бен жігіт) жаңа тақырып бойынша екі мәтін ұсынылады. Мәтінді оқыту арқылы айтысқа түскен екі айтыскер туралы толық мағлұматты алуға және түсініктерін жинақтауға бағыттайды.
Ақындар туралы деректерді «Топтастыру» және сатылай талдау әдісі арқылы жинақтауға үйретеді. Берілген жаңа ақпаратпен танысады. Өзара талқылайды, өз ойларын ортаға салады, тексереді, нәтижесін қағазға жазылған талдауға салады және интербелсенді тақтада флипчартқа жазып таныстырады..
Сергіту сәті
2 мин «Қазақ биі»
жаттығу жасау Оқушылармен бірге сергіту сәтін жасау Интербелсеңді тақтадағы бейнероликтегідей жаттығулар жасайды.
Талдау
10 мин Оқулықпен жұмыс. «Біржан –Сара» айтысы мәтінен үзінді оқу.
«Концептуальды кестені» толтыру.
Біржанның сөздерін ер балаға, Сараның сөздерін қыз балаға оқыту арқылы ақындардың өзіндік бағаларын таныстыру. Сөз қолданыстарын, көркемдік қырын байқату. Мәнерлеп оқиды, берілген кесте бойынша ақындардың өзіндік таныстыруларын, сөз қолданыстарын көрсетеді, талдау жасайды.
Жинақтау
5 мин «Жоғары деңгейлі сұрақтар».

Дүлдүл айтыскер Сараның жеңіліс табуына не себеп?
Айтыстың қай түріне жатқызамыз және неліктен?
Біржанның жігіттік жасамауы өзіне мін емес пе, қалай ойлайсың? Дегендей жоғары деңгейлі сұрақтар арқылы Сараның айтыста жеңіліс табуының себебін ашқызу.
Тақырыптың негізін берілген сұраққа өзіндік ойларымен жауап беру арқылы ойларын жинақтайды.
Бағалау
3 мин «Бес жолдық өлең» әдісі «Бес жолдық өлең» әдісі арқылы айтыскер ақындарға баға бергізу. Біржан мен Сараға деген бағалауларын өлең жолдары арқылы жеткізу.
Бағалау
2 мин Өзін-өзі бағалау
Бармақпен бағалау, шапалақ, бағалау парақшалары Бағалау парақшасы арқылы жүргізген бағалау нәтижесін шығаруды сұрайды. Өзі- өзі және бір-бірін бағалайды.
Үйге тапсырма
2 мин 1. А. Зерттеу еңбектері .

А.Б. «Түсініктеме күнделігі»

С. Хрестоматиядан оқу. 1. М.Қосымбаев " Айтыс туралы айтыс" ғылыми еңбегі.
2. М.Әуезов, М.Ғабдуллин, Қ.Жұмалиев, С.Мұқанов, т.б. зерттеу еңбектері бойынша.
3. "Қазақ әдебиеті" газеті. "Айтыс" қосымшасы.
Айтыстағы ақындардың сөз қолданыстарындағы көне сөздердің түсініктемесін беру. Түсініктемені алады, қарап шығады,
Рефлексия
2 мин Стикерлерді толтыру Оқушыларға стикер толтыруды ұсыну Ұсынылған стикерді толтыру арқылы сабақтан алған әсерлерін, қиындықтарын жазу.
Концептуальды кесте
Кім туралы Үзінділер Тіл көркемдігі Сипаты, қасиеті
Қырандай аспандағы желді күнгі
Болжаған жер шаршысын майталманмын
Жел қобыз, жез тағалы еңіреумін
Айнымас қанды балақ ақиықпын
Ұшырған тәрбиелеп ақ тұйғынмын
Сайраған орта жүздің бұлбұлымын
Болғанда аузым сағат, ернім қақпақ
Кірі жоқ 30 тісім меруерттей
Қамыстытерең көлдің сұқсырымын.
Тал бойым жолбарыстың жүрегіндей
Ежелден сен белгілі желді көрік
Таң қалдым сәулетіңді сенің көріп
Тас түлек тұрымтайдай екі көзің
Шіркін-ай, мұндай жүйрік туармысың
Сөйлейсің алтындай қып сөздің жезін
Майысқан сешіз қырлы жүйрік-ақсың,
Айбатың әлемге айқын ай бедерлі