§8.7. Кремний және оның қосылыстары Лабораториялық тәжірибе 14,15 «Табиғи силикат үлгілерімен таныстыру» «Шынының түрлерімен танысу»

Тақырыбы

§8.7. Кремний және оның қосылыстары Лабораториялық тәжірибе 14,15  «Табиғи силикат үлгілерімен таныстыру» «Шынының түрлерімен танысу»

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушыларға кремнийдің  атом құрылысы мен кристалл торларының ерекшеліктері туралы білімді қалыптастыру;                                                                                                     оның табиғатта кездесуі,қасиеттері,қолданылуы,алынуы;                                                                         реакция теңдеулерін құрастыра білу ,  атом құрылысын түсіндіру,  кремний қосылыстарының қасиеттері:  кремний оксиді,  кремний қышқылы, ерігіш шыны,   кремнийдің биологиялық маңызы , оның қосылыстарының қолданылуы, қорытынды жасау,жүйелеу,  сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Сабақ өткізілу түрі:

Кітаппен өз бетінше жұмыс жасау,мұғалімнің толықтыруы10-ЕТЖ-1 жұмыс істеу, 9-Б-4көру, фронталды сұрақтар,кітаппен өз бетінше жұмыс 

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта ,10-ЕТЖ-1,  ХЭПЖ. натрий гидрокарбонаты,  көмірқышқыл  газы,  әк суы,  лакмус

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

  -сабақта  қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

  -оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың  жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі: 

Сабақтың  білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

1.Айналымға берілген үй тапсырмасын тексеру:бір-бірін тексеру.

5-7

Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:

1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын  айқындау.

Жаңа материалды оқып үйренудің  практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың  білім алуға деген    ынта-ықыласын жұмылдыру.

 -оқушыларды  білім алудың мақсаттарын анықтауға;

- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.

   2.Оқыту проблемалары:

     Кремний.Кремний қосылыстары.

Білімді жаңғырту.  (Актуализация ):  

2.Фронталды сұрақтар:  жұппен жұмыс істеу (нашар үлгерушілермен жұмыс):

• Кремнийдің атом құрылысы қандай?

·         Кремнийдің валентті электрондары қаншау?

·          Кремнийдің қандай қосылыстарын білесіңдер?

• Кремний оксидінің формуласын жазыңдар.

2-3

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі

Білімділік міндеттері:

-оқушылардың өтілген материалды қабылдау ,есте сақтауын қамтамасыз ету;

 -нақты қорытындылауға ,жүйелеуге әкелетін әдістермен тәсілдерді меңгеруіне жағдай туғызу;

- оқушыларды өтілген материалды қайта жаңғыртып, еске түсіру әдістерімен қамтамасыз ету;

 -түсініктер,заңдар,ережелерді философиялық тұрғыдан түсінуге ,талдауға көмек ету;

-оқушылардың оқу материалын өз әдіс -тәсілдерімен бетінше қабылдауын қамтамасыз ету.                                                                                                                                 Жаңа сабақты түсіндіру:

2.Мұғалімнің түсіндіруі:

©       Алынуы:                                                                                                                   лабораторияда кремний (4)оксидін тотықсыздандыру арқылы аламыз                                             SiO2 + Mg==Si + MgO                                                                                                                өндірісте көмір мен құмды қыздыру арқылы алады                                                                   SiO2 + 2C == Si +2CO                                                                                              

©       Кремнийдің  физикалық қасиеттері:                                                                                       тау хрусталі  ижәне кварц құрамына кіреді,  кремнийдің екі түрі белгілі: кристалды және  аморфты .                                                                                     

©       Кремнийдің химиялық қасиеттері                                                                                                      Si +О2 = SiO2                                                                                                                            Si +2F2 = SiF4                                                                                                                             Si + C = SiC                                                                                                                                Si + Mg=Si + Mg2 Si                                                                                                                     Si +  2NaOH+НОН  = Na2 Si О3  +2Н2                                                                                                 сұйылтылған  күкірт,азот қышқылдарымен әрекеттеспейді.                                               кремнийдің сутекті қосылыстары   силан - SiН4

• Кремний оксиді:  силикагель   SiО2.
• Табиғатта кварц,  кремнезем түрінде кең таралған,суда ерімейді,электр тоғын өткізбейді,балқу температурасы жоғары.

Кремний қышқылы : 

Әлсіз тұрақсыз қышқыл,тұздарын силикаттар дп аталады ,көмір қышқылынан да әлсіз,қыздырғанда оңай айырылады

       Кремний диоксидіне   SiO2 аз еритін,әлсіз қышқыл сәйке келеді. Кремний қышқылының жалпы формуласы :   n SiO2 *m H2O,  где n,  m – бүтін сандар. Егер n мәні 1-ге тең болса,  поликремний қышқылы деп аталады.

·         Метакремний қышқылы: Н2SiO3

·         Ортокремний қышқылы: Н4 SiO4

·         Трикремний қышқылы:   Н4Si3O8.

          100 С дейін қыздырғанда, кремний қышқылы суалыпақ түсті қатты затқа айналады,  адсорбент ретінде қолданылады  да силикагель деп аталады.

·         Алынуы:

Кремний оксидін сумен әрекеттестіру арқылы алуға болмайды. Тек еритін силикаттарды күшті қышқылдармен әрекеттестіру арқылы алады.Еритін силикаттарға   натрий және калий силикаттары жатады,оларды еритін шыны деп атайды.  Силикатытар табиғатта кең таралған,жер қыртысы әртүрлі силикаттардыңкремнеземнан тұрады. Табиғи силикаттарға шпаттар,  саз,  базальт,  гвейс және басқалары жатады.Көптеген асыл тастарды силикаттар деп қарастыруға болады: топаз,  изумруд,   аквамарин.  Сонымен бірге табиғатта құрамында алюминий бар қосылыстар-силикаттар көптеп кездеседі: каолин,  дала шпаты.Фарфор мен кірпіш дайындауда қолданылатын шикізат-саз үнемі соққан жел әсерінен тау жыныстарынан  түзіледі    Кварцты құм цемент пен шыны өндірісінің негізгі шикізаты. Кремний қосылыстарының  қағаз,резеңке,бояу өндіруде маңызы зор.          

13-14

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын  алғашқы тексеру кезеңдері:

Білімділік мақсаты:

- оқылған материалды оқушылардың дұрыс өз мәнінде қабылдағанын анықтау;

 -алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

10-ЕТЖ-1 .64бет  №1,2-нұсқа. №4,1-нұсқа

 Дәптерге жазу:

3-5

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Білімділік міндеттері:

 - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

 -алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;

1.Айналымды жүзеге асыр:

• SiO2-------Si------- SiO2 --------Na2SiO3 --------- H2SiO3 -------- SiO2

2. Есепті шығарыңдар:

• 10 % қоспасы бар 100г кальций карбонатымен кремнеземді балқытқанда түзілген көміртек (4) оксидінің қ.ж. көлемін есепте.

3. Жаттығуды орында: (дайындығы күштілер )

• Құрамы мынадай  минералдарды оксидтер түрінде жаз:                            серпентин: Mg3H4Si2O9

альбит: Na2Al2Si6O16                                                                                                                                   анортит: CaAl2Si2O8.                                                                          \

5-7

Бақылау және өз бетінше бақылау:

Білімділік міндеттері:

  - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

 -алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

- кеткен кемшілікті жою жұмыстары

·          Кремний қышқылының басқа қышқылдардан қандай айырмашылығы бар?

·         Кремний қышқылын қалай алады?

·          Алюмосиликаттар деген не?

·         Желдету деген не?

2-3

Үй тапсырмасын беру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға  үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.                                                                параграф  8.7  – оқу,  № 3 – бірінші деңгей,  ,   №4,7,8 екінші деңгей(232)- жазбаша                                                                                                                       2. Күнделікке жазғанын тексеру

1-2

Сабақ қорытындысын шығару:

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою

1-2

Рефлексия кезеңі

Білімділік міндеттері:                                                                                                                  -оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

1-2