Қазақ тілі 6 сынып. Сабақтың тақырыбы: Үстеудің құрамдық түрлері.
26.11.2014
8305
0
САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ: Үстеу құрамдық түрлері туралы түсінік беру.
1. БІЛІМДІЛІК: Оқушыларға үстеудің құрамдық түрлері туралы түсінік беру, құрамдық түрлерін ажырата білуге үйрету.
2. ДАМЫТУШЫЛЫҚ: көру, есту, ойлау қабілеттерінің дамуына ықпал ету..
3. ТӘРБИЕЛІК: Оқушылардың қазақ тілі сабағына деген қызығушылықтарын арттырып қана қоймай, сонымен қатар оларды адамгершілікке тәрбиелеу.
САБАҚ ТҮРІ: аралас сабақ.
ӘДІС –ТӘСІЛДЕРІ: көрсету, түсіндіру, сұрақ - жауап.
КӨРНЕКІЛІГІ: грамматикалық тірек – сызбалар, оқулық, дәптер, тақта, бор.
САБАҚ БАРЫСЫ:
I . ҰЙЫМДАСТЫРУ КЕЗЕҢІ:
Оқушылармен амандасу:
4. Сәлеметсіңдер ме, балалар!
5. Отырыңдар.
Кезекшімен сөйлесу:
Сыныпта кім кезекші?
Бүгін сыныпта кім жоқ?
Оқушылар сабаққа дайын ба? Оқу құралдары тегіс бар ма?
ІІ ҮЙ ЖҰМЫСЫН СҰРАУ:
Үйге тапсырма: 270-жаттығу, ережені түсініп оқу, қайталау.
Қайталау сұрақтары:
Үстеу дегеніміз не?
Үстеулер қандай сөз таптарынан ауысып келген сөздер?
Үстеулер морфологиялық құрылымына қарай неше топқа бөлінеді?
Жалаң үстеулер нешеге бөлінеді?
Күрделі үстеулер қалай жасалады?
ІІІ. ЖАҢА САБАҚ:
І. Негізгі үстеулерге қазіргі кезде құрамы жағынан түбір мен қосымшаға бөлшектеуге келмейтін үстеулер жатады. Мысалы: жылдам, тез, ақырын, ерте, кеш, бұрын, жорта, жоғары, төмен, қазір.
Негізгі ұстеудің көпшілігіне сын есім шырайының –рақ, -рек, -ырақ, -ірек, және –лау, -леу, -дау, -деу, -тау, -теу жұрнақтары жалғана алады. Мысалы: жылдам – жылдамырақ, жылдамдау, тез – тезірек, тездеу, ілгері – ілгеріек, ілгерілеу, кещ-ш – кешірек, кештеу т.б.
ІІ. Туынды үстеулерге жұрнақ арқылы және кейбір септік жалғауларының түбірімен сіңісіп, көнеленуі арқылы жасалған үстеулер жатады.
Туынды түбір үстеу тудыратын жұрнақтар:
–ша., -ше: адамша, балаша, көзінше.
–лай, -лей, -дай, -дей, -тай, -тей: шикілей, қыстай, осылай, ақшалай.
–дайын, -дейін, -тайын, -тейін: тотыдайын, бұлақтайын, сұңқардайын т.б.
– шама, -шеме: осыншама, біршама, соншалық т.б.
– майынша, -мейінше, байынша, - бейінше, -пайынша, -пейінше құранды жұрнақтар айтпайынша, оқымайынша, тыңдамайынша т.б.
ІІІ. Күрделі үстеулер екі я одан да көп түбірдің немесе сөздің бірігіп, тіркесіп немесе қосарланып тұрақтануынан жасалады:
i. сөздің бірігуі арқылы жасалған күрделі үстеулері: жаздыгүні (жаздың + күні), таңертең (таң + ертең), ендігәрі (енді+гіден+әрі), биыл (бұл жыл), бүгін (бұл күн) т.б.
ii. сөздердің қосарлануы арқылы жасалған күрделі үстеулер: жоғары-төмен, енді-енді, әрең - әрең, қолма-қол, бет-бетімен, қолды-қолына т.б.;
iii. сөздердің тіркесуі арқылы тұрақтанып қалыптасқан күрделі үстеулер: күні бүгін, ала жаздай, ертеден қара кешке дейін, қаннен – қаперсіз күн ілгері, күн ұзаққа т.б;
ІV . Жаттығу жұмыстарын орындау:
272-жаттығу. Көшіріп жазып, үстеулерді тауып, оларды құрамы жағынан талдаңдар.
Үлгі: әрі – беріден – қосарланған күрделі үстеу.
V . САБАҚТЫ ҚОРЫТЫНДЫЛАУ:
Сабақты бекіту: сұрақ-жауап арқылы.
Үйге тапсырма: 273, 274-жаттығулар, ережені түсініп оқу, қайталау.
Бағалау.
1. БІЛІМДІЛІК: Оқушыларға үстеудің құрамдық түрлері туралы түсінік беру, құрамдық түрлерін ажырата білуге үйрету.
2. ДАМЫТУШЫЛЫҚ: көру, есту, ойлау қабілеттерінің дамуына ықпал ету..
3. ТӘРБИЕЛІК: Оқушылардың қазақ тілі сабағына деген қызығушылықтарын арттырып қана қоймай, сонымен қатар оларды адамгершілікке тәрбиелеу.
САБАҚ ТҮРІ: аралас сабақ.
ӘДІС –ТӘСІЛДЕРІ: көрсету, түсіндіру, сұрақ - жауап.
КӨРНЕКІЛІГІ: грамматикалық тірек – сызбалар, оқулық, дәптер, тақта, бор.
САБАҚ БАРЫСЫ:
I . ҰЙЫМДАСТЫРУ КЕЗЕҢІ:
Оқушылармен амандасу:
4. Сәлеметсіңдер ме, балалар!
5. Отырыңдар.
Кезекшімен сөйлесу:
Сыныпта кім кезекші?
Бүгін сыныпта кім жоқ?
Оқушылар сабаққа дайын ба? Оқу құралдары тегіс бар ма?
ІІ ҮЙ ЖҰМЫСЫН СҰРАУ:
Үйге тапсырма: 270-жаттығу, ережені түсініп оқу, қайталау.
Қайталау сұрақтары:
Үстеу дегеніміз не?
Үстеулер қандай сөз таптарынан ауысып келген сөздер?
Үстеулер морфологиялық құрылымына қарай неше топқа бөлінеді?
Жалаң үстеулер нешеге бөлінеді?
Күрделі үстеулер қалай жасалады?
ІІІ. ЖАҢА САБАҚ:
І. Негізгі үстеулерге қазіргі кезде құрамы жағынан түбір мен қосымшаға бөлшектеуге келмейтін үстеулер жатады. Мысалы: жылдам, тез, ақырын, ерте, кеш, бұрын, жорта, жоғары, төмен, қазір.
Негізгі ұстеудің көпшілігіне сын есім шырайының –рақ, -рек, -ырақ, -ірек, және –лау, -леу, -дау, -деу, -тау, -теу жұрнақтары жалғана алады. Мысалы: жылдам – жылдамырақ, жылдамдау, тез – тезірек, тездеу, ілгері – ілгеріек, ілгерілеу, кещ-ш – кешірек, кештеу т.б.
ІІ. Туынды үстеулерге жұрнақ арқылы және кейбір септік жалғауларының түбірімен сіңісіп, көнеленуі арқылы жасалған үстеулер жатады.
Туынды түбір үстеу тудыратын жұрнақтар:
–ша., -ше: адамша, балаша, көзінше.
–лай, -лей, -дай, -дей, -тай, -тей: шикілей, қыстай, осылай, ақшалай.
–дайын, -дейін, -тайын, -тейін: тотыдайын, бұлақтайын, сұңқардайын т.б.
– шама, -шеме: осыншама, біршама, соншалық т.б.
– майынша, -мейінше, байынша, - бейінше, -пайынша, -пейінше құранды жұрнақтар айтпайынша, оқымайынша, тыңдамайынша т.б.
ІІІ. Күрделі үстеулер екі я одан да көп түбірдің немесе сөздің бірігіп, тіркесіп немесе қосарланып тұрақтануынан жасалады:
i. сөздің бірігуі арқылы жасалған күрделі үстеулері: жаздыгүні (жаздың + күні), таңертең (таң + ертең), ендігәрі (енді+гіден+әрі), биыл (бұл жыл), бүгін (бұл күн) т.б.
ii. сөздердің қосарлануы арқылы жасалған күрделі үстеулер: жоғары-төмен, енді-енді, әрең - әрең, қолма-қол, бет-бетімен, қолды-қолына т.б.;
iii. сөздердің тіркесуі арқылы тұрақтанып қалыптасқан күрделі үстеулер: күні бүгін, ала жаздай, ертеден қара кешке дейін, қаннен – қаперсіз күн ілгері, күн ұзаққа т.б;
ІV . Жаттығу жұмыстарын орындау:
272-жаттығу. Көшіріп жазып, үстеулерді тауып, оларды құрамы жағынан талдаңдар.
Үлгі: әрі – беріден – қосарланған күрделі үстеу.
V . САБАҚТЫ ҚОРЫТЫНДЫЛАУ:
Сабақты бекіту: сұрақ-жауап арқылы.
Үйге тапсырма: 273, 274-жаттығулар, ережені түсініп оқу, қайталау.
Бағалау.
Никто не решился оставить свой комментарий.
Будь-те первым, поделитесь мнением с остальными.
Будь-те первым, поделитесь мнением с остальными.