Қимылды ойындар

Украин балаларының ойыны

Балалар санамақ арқылы өз араларынан мысықты белгілейді. Басқалары тышқан болады. Тышқандар мысықтың ар жағында қаз – қатар тізіліп сапқа тұрады. Сол саптарын бұзбастан ойын өтетін алаңда жылжып жүреді. Содан кейін мысық пен тышқандар бір – бірімен сөйлесе бастайды:
- Бұл топтың ішінде тышқандар бар ма?
- Бар!
- Мысықтан қорқама?
- Қорықпайды!
- Нән мысықпын, жуанмын.
Тышқандарды қуамын!
Тышқандар жан – жаққа қашады. Мысық қуалайды. Ұстап алуға ұмтылады. Қолға түскені мысық болады. Тышқандар қашып жүріп әндетеді:
Мысық шөпте
Қаңғып жүр.
Ұйқы басып,
Мәңгіп жүр.
Көрсең, тышқан,
Аулақ қаш!
Аяғыңды
Аңдап бас!


Азербайжан балаларының ойыны

Азербайжанда тау көп. Кейбіреуінің биіктігі сонша, жаздың қайнаған ыстық күндерінде де төбесінде аппақ қар жатады. Қары біртіндеп ериді. Сай – сайдан, аңғарлардан төмен құлаған бұлақтар сылдырлап ағады да жатады. Сондықтан да азербайжан балалары осы көрініске қызығып, қызықты ойын да ойлап тапқан.
Балалар екі топқа бөлінеді де, өздері таңдаған алаңқайға қаз – қатар екі сызық сызады. Аралығы онша алшақ болмауы керек. Бұл «Бұлақ» деп аталады. Әр топтан бір – бірлеп бала шығады да, бұлақтың басына барып, қарғып өте бастайды. Қарғып өткен ойыншы өз тобына қайта қосылады. Ал қарғи алмаған ойыншы келесі топқа қосылуға тиіс.
Ойынның соңында, яғни ойынға қатынасушылар түгел бұлақтан қарғып өтіп біткен кезде қай топтың ойыншысы көп болса, жеңіске сол топ жетеді.


Латыш балаларының ойыны

Ойынға қатынасушылар санамақ айтып, қасқыр мен ешкіні белгілейді. Басқалар бақташы болады. Бақташылар қол ұстасады да, ешкіні ортаға алып, дөңгелене жүре бастайды. Қасқыр шеңбер ішіндегі ешкіні ұстауға әрекет жасайды. Алайда, оған тек қақпа арқылы ғана өтуге болады.
Дөңгелене айналып жүргендердің ішінен екі бала қолдарын жоғары көтеріп алады. Бұл – қақпа. Қасқыр амалдап сол тұстан өтуге тиіс. Ал ешкі өз еркінше жүре береді.
Қасқыр қашқан ешкіні ұстағанша ойын жалғаса береді. Содан кейін қайта басталады. Қасқыр мен ешкі жаңадан белгіленеді.



Эстон балаларының ойыны

Ойын оңаша алаңқайда өтеді. Ойыншылардың арасынан екі бала «аңшы» боп белгіленеді, қалғандары «түлкі» болады.
Аңшылар ұзын жіптен тұзақ жасайды. Сонан соң шетін жерге тигізіп, екеуі ұстап тұрады. Жіптің екінші ұшы екінші қолдарында болады.
Түлкілер аңди басып, тұзаққа жақындайды. Қыбын тауып, тұзақтың ішінен өтіп кетуге тырысады. Аң аңшылар болса, қапы қалмай жіптің ұшын тартып алып, түлкіні тұзаққа түсіруі керек.
Тұзаққа түспей өте шыққан ойыншы жеңеді.



Қазақ балаларының ойыны

Ойынға қатысушылар екі топқа бөлінеді. Ойын үлкен алаңда өтеді. Көп бала сыятындай үлкен төрт бұрыш сызыдалы. Жеребе түскен топ сол сызықтың ішіне енеді. Екінші топ сыртта қалады. Ойын басталған соң сырттағылар іштегілерді бір доппен қуалап ұрады. Доп тиген ойыншы сыртқа шығады. Егер лақтырған допты денесіне тигізбей немесе жерге түсірмей қағып алса, сыртқа шығарылғандардың біреуін қайта кіргізіп алады. Сызықтың ішінде жалғыз ойыншы қалса, ол ұтқан топтың бұйыруы бойынша 10 не 20 рет айналуға тиіс. Сынды ойдағыдай орындаса, сызықтан шыққан топтастарын түгел қайтадан кіргізіп алады. Егер айнала алмай құлап қалса, өзі де сыртқа шығады. Бұл – топтың ұтылғаны.


Қазақ балаларының ойыны

Ойынға қатынасушылар тепе – тең екі топқа бөлінеді. Әрқайсысы жеке – жеке шыбық мінеді. Ойынды көпшілік сайлаған бастаушы жүргізеді. Ойын кезегі басталатын жерге көлденең сызық сызылады. Одан әрі 20 – 30 метірдей жерден тереңдегі 15 – 20 сантиметрдей екі шұңқыр қатар қазылады. Шұңқыр қол емін – еркін сыятындай және сайыскердің оң қолы жаққа келетін болуы керек. Біріне – бірі кедергі жасамасын. Шұңқырға үлкендігі бармақтай он – оннан тас салынады.
Содан кейін екі топ екі сайыскер шығарады. Олар сызыққа келіп қатарласып тұрады. Бастаушының белгісі бойынша шыбық аттарын құйғытып, шаба жөнеледі. Сол беттерімен әлгі шұңқырға жетіп, қол сұғып жібереді де, тасты іліп алып, әрі өтіп кетеді. Шұңқырдың тұсында бөгелеуге не тоқтауға болмайды.
Ұпай әр сайыскердің іліп алған тасының санына қарай есептеледі. Қай топ көп ұпай жинаса, сол топ жеңеді.



Ойын ашық алаңда өтеді. Ойынға қатынасушылар екі топқа бөлінеді. Аралығы 30 – 40 метрдей жерге біріне – бірі қарама – қарсы орналасады. Қол ұстасып, қаз – қатар тізіліп тұрады.
Жеребе бойынша ойынды бастаған топтың балалары әндете өлең айтады:
- Ақ серек, көк серек,
Бізден сізге кім керек?..
Екінші топтағылар өздері қалаған бір ойыншының атын атайды. Сол кезде аты аталған бала өз тобынана шығып, екпіндей жүгіріп келеді де, қарсы топтың тізбегін үзіп өтуге тырысады. Егер үзіп кетсе, бір баланы жетелеп апарып, өз тобына қосады. Үзе алмаса өзі сол топқа қалады.
Енді кезек бойынша ойынды екінші әлгі әдіспен бастайды. Осылайша ойын кезекпен жалғаса береді. Қай топ өз ойыншыларынан көп ажырап қалса, сол жеңіледі.



Қазақ балаларының ойыны

Ойын оңаша алаңда өтеді. Ойынға қанша бала болса да қатыса береді. Ойын басталар алдында бір бастаушы және бір аңдушы белгіленеді. Басқалары түйе болады. Содан кейін ойынға қатысушы балалар бойларының ұзын – қысқалығына қарай бірінің соңынан бірі тізіліп тұрады. Әрқайсысы алдындағы баланың білегінен ұстайды. Ойын аңдушының:
- Қай жағың терең, қай жағың сайаз? - деген сұрауымен басталады. Бұған бастаушы:
- Былай барсаң – арбаң сынады, былай барсаң - өгізің өледі, - деп жауап береді. Сонда аңдушы ең соңғы ойыншыға қарап:
- Анау түйенің жүгі ауып барады, жөнеп жіберейін, - деп ең соңғы ойыншыға ұмтылады. Бастаушы әлгі ойыншыны қорғауға әрекет жасайды. Аңдушыға алдырмауға тырысады. Аңдушы ұстаған түйелер бөлек тізіліп тұрады. Ұсталмағандарды бастаушының соңынан тізбегін үзбей жүгіріп барады.
Аңдушының ұстағандары ойынға қатынасушылардың жартысынан асса, онда бастаушының жеңілгені. Басқа бастаушы белгіленеді. Ал біршама уақытқа дейін түйелерді мандытып ұстай алмаса, ол да ауыстырылады.





Қазақ балаларының ойыны

Ойынды үй ішінде де, сыртта да ойнауға болады. Ойынға қатынасушылар бастаушының сөзін қалт жібермей бағып отыруы шарт. Ұшатын құс не зат айтылса, қолдарын жоғары көтереді де, ұшпайтын зат айтылса, тырп етпейді. Қателескен бала айып тартып, тақпақ айтады не ән салады. Екі рет жаңылса, айып шарты ұлғая түседі.
Бастауыш ойынды былайша жүргізеді:
- Ұшты, ұшты, сұңқар ұшты! (Қол көтеріледі)
- Ұшты, ұшты, тұлпар ұшты! ( Қол көтерілмейді)
- Ұшты, ұшты, қарға ұшты! (Қол көтеріледі)
- Ұшты, ұшты, арба ұшты! ( Қол көтерілмейді)
Осылайша жүргізілген ойында жаңылыспаған ойыншы жеңеді.



Бразилия балаларының ойыны

Мысық шеңбер сызықты айналып жүреді. Тышқан – ішінде. Мысық тышқан үйінің есігін қағады.
- Бұл кім? – деп сұрайды тышқан.
- Мен мысықпын ғой, тышқанға жолықпақ ем.
- Қазір болмайды.
- Онда қашан жолығуға болар екен?
- Түнгі сағат онда.
Мысық санап басып, шеңберді айнала береді.
- Бір сағат, тик – так, екі сағат, тик – так, үш сағат, тик – так....
Сөйтіп шеңберді айнала жүріп, оңға дейін санап болған соң тоқтайды да, қайтадан есік қағады. Енді мысық ішке жіберіледі. Мысық тышқанға тап береді. Тышқан сызықты айнала қашып, ұстатпауға тырысад


Қазақ балаларының ойыны

Ойынға қатысушылар санамақ айтып, бір баланы жалмауыз кемпір қып белгілейді. Басқалар – түйелер мен боталар. Ең алда түйе, оның артынан бірінің етегінен бірі ұстап боталар тұрады. Боталарының ұзын – қысқалығына қарай тізіледі.
Жалмауыз кемпір мен түйе қарама – қарсы ұшырылады. Сол кезде жалмауыз кемпір түйені алдарқөатып тұрып, ең артқы ботақанды ұстап алады. Түйе оған мүмкіндік бермеуі керек. Бірақ кемпір айласын асырудың амалын іздейді.
Жалмауыз кемпір барлық ботақанды ұстап болғанша, ойын созыла береді.


Болғар балаларының ойындары

Ойынды үйде де, сыртта да ойнауға болады. Еденге немесе тегіс алаңға аумағы 1 – 1,5 метрлік дөңгелек сызылады. Оның сыртынана тағы бір үлкен шеңбер сызылады. Сонан соң ішкі шеңберге қойлар (қой орнына доп қолданылады) қамалады. Сыртқы шеңберде аш қасқырлар торып жүреді. Сол арада бір ойыншы көкек боп шақырады. Қасқырлар ішкі шеңбердегі қойларға шабады. Ит үреді. Шеңбердегі қойды бірнеше күзетші күзетеді. Күзетшілер қойларды қорғап, қасқырларды шеңберге жолатпауға тырысады.
Егер күзетшілер бірнеше рет шапқан қасқырларға қой бермесе, солар жеңеді. Ал қасқырлар бірнеше қойды алып кететеін болса, жеңіс - солардікі.