2.1 «Тіл және әдебиет» білім саласы

Қазақ тілі

Жалпы білім беретін мектептің негізгі орта деңгейінде оқушыларға пәндік білім беріп қана қоймай, тілдің қоғам мен жеке тұлғаның дамуындағы атқаратын қызметіне сай тілдік қарым-қатынасқа түсуге, өз ойын түсінікті әрі әсерлі жеткізе білуге, басқалармен диалогке түсе білуге төселдіру қажет. Қазақ тілін қатысымдық-танымдық тұрғыдан оқыту тілдің өз өміріндегі және қоғамдағы рөлін саналы түрде түсінуге, тілдің табиғатын халықтық таным тұрғысынан пайымдауға үйретеді. Тілдің қатысымдық тұрғыдан оқытылуы тілдесім әрекетінде іске асырылатын тілдік бірліктердің табиғи және функционалдық қасиеттерін тануға, оның ішкі мағыналық иірімдерін түсініп пайдалануға мүмкіндік туғызады. Сөз бен сөйлемді, мәтінді әрі тілдік, әрі қатысымдық бірлік ретінде оқыту тілдің мәдени-танымдық, қатысымдық, әлеуметтік, кумулятивтік қызметтерін меңгеруіне жол ашады.

Мектеп оқушысына тілді қатынас және таным құралы ретінде оқыту; сөз, сөз тіркесі, сөйлемнің мәтінтүзімдік қызметін таныту; тілдік бірліктердің табиғатына сай мәтін құрату; мәтін құраудағы заңдылықтарды үйрету; тілдік жағдаяттарда ауызша сөйлеу мен жазбаша сөйлеудің нормаларын меңгерту; әсерлі сөйлеудің лексика-грамматикалық тәсілдерін игерту көзделеді.

Пәнді оқыту мақсаты:

Өзін және өмір сүріп жүрген ортасын бағалай алатын жас ұрпаққа білім беретін, ұлттық дүниетанымын кеңейтетін, шығармашылық ойлауға төселдіретін, айналадағы адамдармен дұрыс қарым-қатынас жасауды үйрететін, оны тұлға ретінде әлеуметтендіруге мүмкіндік беретін қазақ тілінің білімдік, танымдық, қатысымдық және кумулятивтік қызметтерін меңгерту. Мәтін құрауға қатысатын тілдік бірліктердің түрлі деңгейдегі сипаттамасын, қолданыстағы мағыналық реңктерін және қатысымдық мәнін білгізу.

Пәнді оқыту міндеттері:

-    тілдің қоғамдық-әлеуметтік мәнін түсіндіру;

-    тілдің танымдық, қатысымдық, кумулятивтік қызметтерін таныту;

-    тілдік бірліктердің түрлі деңгейлердегі сипатын меңгерту;

-    тілдің мәтін ішіндегі қолданысын игерту;

-    мәтіннің тілдік және танымдық қызметтерін меңгерту;

-    тілдік бірліктердің қолданыстағы мағыналық реңктерін ажырату;

-    тілдік бірліктердің ақпараттық мәнін ұғындыру;

-    дыбыстың, сөздің, сөйлемнің, мәтіннің қолдану барысындағы табиғатын түсіндіру;

-    оқушылардың логикалық ойлау қабілетін қалыптастыру;

-    оқушылардың тілдік сауаттылығын арттыру;

-    әдеби тіл нормаларын меңгерту;

-    тілдік жағдаяттарда қарым-қатынас жасаудың амал-тәсілдерін үйрету;

-    оқушылардың тілдік бірліктерді жұмсаудағы эстетикалық талғамдарын қалыптастыру;

-    шығармашылық ізденіс бағытындағы жұмыс түрлеріне төселдіру;

-    мәтін табиғатына талдау жасай білуі тиіс.

Мектептің негізгі орта білім беру деңгейіндегі қазақ тілі пәнін оқытуда оқушыға тілдің ғылыми негіздері жөнінде толық, аяқталған сипаттағы тұтас білім беру және әдеби тіл нормасын меңгерту көзделеді.

ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан – 2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты халыққа Жолдауы талаптарына сәйкес қазақ тілін оқытудың әдістемелік жүйесі (оқыту мақсаты, білім мазмұны, күтілетін нәтижелер) жаңғыртылып, оқушылардың интеллектуалдық әлеуетін тілдік-коммуникативтік құзыреттіліктері негізінде дамытуға басымдық берілді. Оқу пәнінің білім мазмұны коммуникативтік, прагматикалық талаптар бойынша жетілдірілді.    

Білім мазмұны тіл білімі саласы бойынша соңғы ғылыми зерттеулерге сай орфография, орфоэпия, стильдік нормаларды қалыптастыру тұрғысында жетілдірілді.

Фонетика, морфология, синтаксис, пунктуация салалары бойынша берілген тақырыптарға жүйелілік толықтырулар жасалды.

Тіл білімінің ең күрделі саласы синтаксис оқытылатын 8-сыныптың апталық жүктемесі 2 сағаттан 3 сағатқа арттырылуы оқушылардың білім мазмұнында қамтылған тақырыптарды меңгеруіне оң ықпал етеді.

Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартына (2012 ж.) сәйкес пәндік, тұлғалық және жүйелі-әрекеттік нәтижелер түрінде айқындалып, сыныптар бойынша нақты көрсетілді.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес оқу жүктемесінің көлемі.

4-қосымша:

5-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

6-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

7-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

8-сынып – аптасына 3 сағат, оқу жылында – 102 сағат;

9-сынып – аптасына 1 сағат, оқу жылында – 34 сағат.

Әрбір тоқсанда алынатын бақылау диктантының саны сол сыныптағы апталық сағат санымен сәйкес келуі керек.

 

Қазақ әдебиеті 

«Қазақ әдебиеті» пәні оқушыларды халқымыздың бай ауыз әдебиеті үлгілері мен қазақ әдебиеті тарихының ежелгі дәуірінен бүгінгі күніне дейінгі кезеңдерін жүйелі оқытуды басшылыққа алады. Пәнді оқыту мақсатының өзі өскелең ұрпақты ұлттық сөз өнерімен жүйелі таныстыра отырып, әдеби үдерістің бағыт-бағдарына өздігінен шолу жасай алуға, көркем шығарманы талдап, бағалай білуге үйрету және сол арқылы олардың бойына адамгершілік, отансүйгіштік және эстетикалық қасиеттерді сіңіру ниетінен туындайды.

Пәнді оқытуда шәкірттерге білім мазмұнын игертумен қатар, оларға ұлттық тәлім-тәрбиеге негізделген мәдени құндылықтарды, әдет-ғұрып пен салт-дәстүрлерді таныту, оқушылардың тілдік қорын байыту, әдеби білімнің жүйелілігі, үздіксіздігі, сабақтастығы, білім мазмұнының тарихилық сипаты мен пәнаралық байланыс сияқты ұстанымдарды басшылыққа алу керек.

Сонымен қатар, пәнді оқытуда, білім мазмұнындағы қазақ әдебиетінің үздік шығармаларын, ұсынылып отырған шығармалардың ой қазығы, сюжеті, композициясы, жанрлық сипаты мен кейіпкерлерін, ондағы халықтық әдет-ғұрып пен салт-дәстүрлер көрінісін, табиғат суреті, қаламгерлердің сөз қолданыстарын зерделеуге баса мән беруі тиіс.

«Қазақ әдебиеті» оқу пәнінің 5-9 сыныптардағы білім мазмұнын қазақ халқының ауыз әдебиеті үлгілері, ежелгі дәуір әдебиеті үлгілері,  XVIII- XIX- XX ғасырлар әдебиетіндегі көрнекті ақын-жазушылардың көркем туындылары мен жыраулар поэзиясы, әдебиеттің эпос, драма, лирика сияқты жанрлары және әдеби-теориялық ұғымдар құрайды. «Қазақ әдебиеті» пәнін 5-9 сыныптарда оқытуда оқушылардың тіл және көркем сөз туралы ұғым-түсініктерін кеңейту, қазақ әдебиеті пәні бойынша функционалдық сауаттылықтары мен қарым-қабілеттерін жетілдіру болып табылады.

Пәнді оқытудың мақсаты:

5-9 сыныптарда халық ауыз әдебиеті шығармалары мен ұлттық фольклор мұраларын оқыту арқылы оның басты идеялық бағытын, тақырыптық, мазмұндық мақсатын саралай білетін және өз халқының тарихын, дәстүрін, әдебиеті мен мәдениетін ұлттық құндылық ретінде бағалай алатын, ұлттық әдеби мұраны терең игеріп, сол негізде еліне қызмет ете алатын, танымы жоғары, білімі орнықты, шығармашылықпен ойлай алатын, өркениетті қоғамға сай парасатты тұлға қалыптастыру.

Пәнді оқытудың міндеттері:

- әдеби көркем туынды арқылы оқушының ұлттық танымын қалыптастыру, әдебиеттің көркемөнердегі мән-маңызын таныту;

- көркем әдебиетті оқытуда шығарманың идеялық-тақырыптық мәнін меңгерту және рухани-мәдени құндылықтар жөнінде пікір алмасуға үйрету;

- оқушылардың әдеби-теориялық білімдерін тереңдетіп, шығарманың мазмұндық, жанрлық, стильдік ерекшеліктерін таныту;

- шығарманың тақырыптық-идеялық мәнін және көркемдік-бейнелілік құрылымын талдай білуге үйрету;

- қазақ әдебиеті тарихындағы қоғамдық-саяси мәселелерді, ұлттық сананы оятуға әсер еткен көркем туындыларды меңгерту;

- әдебиет тарихы бойынша тиісті мәліметтер мен әдебиеттану ұғымдарын пайдалана отырып, көркем шығармаларды оқу мен талдау дағдыларын меңгерту;

- оқушыларды бейнелі ойлау мен шығармашылық қиялдауды, оқырмандық мәдениет пен авторлық ұстанымды түсінуге баулу;

- көркем шығарманың мазмұнын анықтай алуын, ауызша және жазбаша түрде өз түсініктерін жеткізе біліп, қазақ әдеби тілін, сөздік қор мен сөз байлығын сауатты пайдалануға баулу;

- әдеби пәндер жүйесіне тән білім мен іскерлік дағдыларды меңгерту, өздігінен жұмыс істеуге бағытталған шығармашылық қабілетін жетілдіру, оларды тәжірибеде қолдана білуге үйрету;

- өнердің басқа түрлерінің ішіндегі әдебиеттің өзіндік ерекшеліктері туралы түсініктерін тереңдету.

Қазақ әдебиеті пәні сөз өнерін оқып үйренуді, өз замандағы әдебиет өкілдерінің көркемдік ойлау жүйесін, ұлт әдебиетіндегі тарихи сабақтастықты жан-жақты қарастырады. Көркем туындылардың тақырыптық, мазмұндық, идеялық бағыттары мен мақсаттарын саралауды көздейді.

Негізгі орта білім деңгейінің 5-9 сыныптарында оқушылар тұрмыс-салт жырлары, мақал-мәтелдер, жұмбақ-жаңылтпаштар, ертегі, аңыздар, діни-мифтік әңгімелер, әдеби дастандар, батырлар жыры, лиро-эпостық жырлар, шешендік сөздер, айтыс жанрлары және жыраулар поэзиясы, XVIII- XIX- XX ғасырлар әдебиетіндегі көрнекті ақын-жазушылардың көркем туындыларын оқып үйрену арқылы халқымыздың ұлттық рухын, дүниетанымын, салт-дәстүр, әдет-ғұрпын мәдени мұра ретінде танып біледі. 5-9 сыныптардағы «Қазақ әдебиеті» пәндерінің оқу бағдарламаларына төмендегідей өзгерістер енгізілді.

5-сыныпта қанатты, нақыл сөздер, қазіргі кездегі бата, жоқтаулар, Ақселеу Сейдімбектің «Әйел-Ана» ертегісі, Қадыр Мырзалиевтің «Ана» өлеңі енгізілді. Қасым Аманжоловтың «Дауыл» өлеңінің орнына «Жамырап күнде жас өмір» өлеңі, Мұхтар Шахановтың «Отырар» өлеңінің орнына «Нарынқұм зауалы» өлеңі енгізілді. Жамбыл Жабаевтың «Өтеген батыр» дастанынан үзінді алынып 8-сыныпқа ауыстырылды. Иса Байзақовтың «Жазғы кеш» өлеңі оқу бағдарламасынан алынды. Әлем әдебиетінен А.С.Пушкиннің «Балықшы мен балық» ертегісі бастауыш сыныпта болғандықтан алынды. Ш.Айтматовтың «Ерте келген тырналар» хикаятынан үзінді алынып тасталды.

6-сыныпта Сәбит Дөнентаевтың «Заман кімдікі?», «Бозторғай», «Ой» фельетондары, Сансызбай Сарғасқаевтың «Тәмпіш қара» повесінен үзінді, Мұзафар Әлімбаевтың «Ана тілім ғажап деп айта аламын», «Биіктер» өлеңдері, Әбділхамит Марқабаевтың  «Ғарыштағы қымыз» әңгімесі енгізілді. Шәкәрім Құдайбердіұлының «Жолама қулар маңайға», Ілияс Жансүгіровтің «Күйге» өлеңі, Ғабит Мүсіреповтің  «Жапон балладасы»  алынып тасталды. Бейімбет Майлиннің «Даудың басы Дайрабайдың көк сиыры» әңгімесінің орнына «Түйебай» әңгімесі берілді.

7-сыныпта Сәкен Сейфуллиннің «Тұлпарым», «Қамаудан» өлеңдері, Шерхан Мұртазаның "Жүз жылдық жара" әңгімесі, Баубек Бұлқышевтың "Шығыс ұлына хат" көсемсөзі, Тахауи Ахтановтың «Окоп үстіндегі айқас» әңгімесі ("Қаһарлы күндер" романынан үзінді)  алынып тасталды. Сәбит Мұқановтың «Балуан Шолақ» хикаятынан үзінді, Иса Байзақовтың «Құралай сұлу» поэмасынан үзінді, Сафуан Шаймерденовтың«Ит ашуы»повесінен үзіндіенгізілді. Қасым Аманжоловтың "Ақын өлімі туралы аңыз" поэмасынан үзіндінің орнына «Дүниеге жар» өлеңі енгізілді. Әлем әдебиетінен Шандор Петефидің «Ұлт өлеңі», О.Генридің «Соңғы жапырақ», Ғабдолла Тоқайдың «Өміржолына қадам басқандарға», «Шаруаң бітсе - ойнай бер» өлеңдері алынып тасталды.

8-сыныпта Ахмет Йүгінекидің «Ақиқат сыйы» шығармасы,  Тұрмағамбет Ізтілеуұлының  «Адамдық іс», «Арқаңның ауруы не, қозбайтұғын» өлеңдері енгізілді. Жамбыл Жабаевтың «Өтеген батыр» дастанынан үзінді енгізілді. Шерхан Мұртазаның «Ай мен Айша» романынан үзіндінің орнына «Бесеудің хаты» драмасы берілді. Олжас Сүлейменовтің «Махамбетке» өлеңі алынып тасталды.

9-сыныпта «Ер Тарғын» жырының орнына «Қамбар батыр»жырынан үзінді, Осы күнгі айтыстардың орнына 80 жылдардан бергі ақындар айтысы, Түркі тектес халықтарға ортақ мұра тақырыбы, Қазтуған, Доспамбет, Жиембет, Шал ақын, ХІХ ғасыр әдебиетіне шолу, Нысанбай жыраудың «Кенесары-Наурызбай» жыры,ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиетіне шолу, енгізілді. Махамбеттің «Ереуіл атқа ер салмай», «Мұнар күн» өлеңдері 8-сыныпта болғандықтан алынып, «Мен, мен, мен едім», «Арқаның қызыл изені-ай» өлеңдері енгізілді.  «Қорқыт ата кітабы» 8-сыныпта бар болғандықтан алынып тасталды. Абайдың «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін», «Мәз болады болысың», «Сегіз аяқ» өлеңдері 10-сыныпта бар болғандықтан алынып,  «Әуелде бір суық мұз ақыл зерек», «Ғашықтық құмарлықпен ол екі жол», «Жазғытұры» өлеңдерімен толықтырылды. Жамбыл Жабаевтың «Кәдірбайдың төбеті», «Шағым» өлеңдері 10-сыныпта болғандықтан, отаншылдық тақырыптағы өлеңдерін топтастыру мақсатында «Зілді бұйрық» өлеңі енгізілді.

Оқу үдерісінде жүзеге асырылатын пәнаралық байланыс оқушының дүниетанымдық деңгейін арттырып, туған әдебиетінен өзге ғылым салаларын игеру мақсатында пайдалануына мүмкіндік береді.

«Қазақ тілімен»:көркем әдебиет мәтіндерінен стильдің түрлерін, кірме сөздерді, архаизм, жаңа сөздерді (неологизм) табуға бағыт беріледі. Сөйлемдердің грамматикалық нормаларға сәйкестігін, құрылымын қарастырады.

«Қазақстан тарихымен»: әдеби оқиғалардың тарихи факторлармен тығыз байланыста болатындығын түсінуіне, тарихи деректерді орынды пайдаланып, өзіндік ой-тұжырымдар жасай білуіне жол ашады.

Жаратылыстану циклі пәндерімен: танымдық бағытта берілетін материалдар жаратылыстану пәндерінің мазмұнымен тікелей байланыста болғандықтан, оқушылардың дүниетанымын қалыптастырады.

«Музыка» пәнімен:әннің идеялық-көркемдік және эстетикалық маңызын, ұлттық әуеннің қазіргі әндермен ұқсастықтары мен айырмашылықтарын, көркемдік ерекшеліктерін түсінуге мүмкіндік береді.

Пән бойынша оқу жүктемесінің көлемі:

5-сынып –аптасына 3сағат, оқу жылында -102 сағат;

6-сынып –аптасына 2сағат, оқу жылында -68 сағат;

7-сынып –аптасына 2сағат, оқу жылында -68 сағат;

8-сынып –аптасына 2 сағат, оқу жылында -68 сағат;

9-сынып –аптасына 3сағат, оқу жылында -102 сағат.

 

Русский язык в школах с нерусским языком обучения

Основная цель обучения предмету «Русский язык»в школах с казахским, уйгурским, узбекским, таджикским языками обучения:

-     формирование посредством языкового и речевого материала коммуникативной компетенции учащихся, основанной на закреплении знаний осистеме разноуровневых языковых средств, соблюдении норм русского литературного языка, правил  речевого этикета и употребления семантически связанных языковых единиц в речевой деятельности, направленной на профессионально-ориентированные ситуации общения, осведомленности о культуре и реалиях жизни русского и казахского народов, умении пользоваться русской речью при параллельном двуязычии/полиязычии;

воспитание на основе тематического содержания речевого материалаязыковой личности, придерживающейся активной гражданской позиции, ориентирующейся на нравственно-духовные ценности казахстанского общества, проявляющей толерантное отношение к другим культурам, готовой к сохранению и приумножению природного богатства, ведущей и пропагандирующей здоровый образ жизни, стремящейся к созидательному труду, обладающей технологической культурой.

Соответственно предложенному в государственном общеобязательном стандарте образования Республики Казахстан в школах с казахским, узбекским, уйгурским, таджикским языками обучения предмет «Русский язык» изучается в 5 – 9 классах по  2 часа в неделю. Объем учебной нагрузки  в каждом классе за учебный год по предмету «Русский язык»  составляет  68 часов.

При обучении русскому языку планирование уроков строится на тематической основе, что обеспечивает планомерную подготовку учащихся к диалогическому общению и продуцированию монологического высказывания как единицы общения через обогащение словарного запаса, грамматического строя речи, представление стилистического варьирования средств при передаче одной и той же мысли в разных ситуациях.Наряду с перечисленными стратегическими задачами, направленными на формирование и совершенствование речевой и коммуникативной компетенций, взаимосвязанная работа должна вестись  по повышению уровня орфографической и пунктуационной грамотности. Итоговой формой работы, показывающей результат интегрированных умений, должно быть эссе в рамках  программного тематического минимума.

Особенностью организации уроков русского языка будет  направленность учебного материала на получение личностных, системно-деятельностных  и предметных результатов.

Личностные результаты  достигаются на основе  учебных связных текстов, имеющих высокий  воспитательный потенциал, в частности, побуждающих учащихся к обсуждению актуальных проблем современности,  вырабатывающих у них активную жизненную позицию, прививающих чувство гордости  за свою родину и ответственности за ее процветание, экологическую культуру. В этих целях учитель может использовать дополнительные учебные тексты по заданным темам для развития речи.

Системно-деятельностные результаты  должны быть достигнуты  путем формирования функциональной грамотности учащихся. Индикаторами функциональной грамотности на уроках русского языка являются: а) общая грамотность при  устной и письменной реализации своих речевых и коммуникативных намерений на русском языке; б) компьютерная грамотность при поиске необходимой информации в сети  Интернет, общении по электронной почте, редактировании письменного текста; в) информационная грамотность при сборе, обработке необходимой информации по теме, работе со справочными материалами; г) владение русским языком как средством общения в бытовых, учебно-научных,  общественно-культурных, официально-деловых сферах общения в рамках указанных в программе тем.

 Предметные результаты достигаются за счет планового освоения языкового и речевого материала  на тематической основе.

Языковая компетенция. К завершению уровня основного среднего образования учащиеся должны овладеть достаточной степенью орфографической и пунктуационной грамотности. Систематическая работа по орфографии и пунктуации в 5-9 классах должна осуществляться как на уроках, так и по индивидуальной программе с каждым учащимся. Знания и умения по языковой системе находят отражение в способности учащихся анализировать изученные языковые средства как в описательном аспекте (разряд, форма и т.д.), так и в функциональном плане (стилистическая маркированность, эмоциональная окраска,  этикетная значимость).

Речевая компетенция проверяется умениями аудирования, чтения, говорения, письма. На основе текстов совершенствуются данные навыки. Достигаемый уровень по аудированию – комплексное восприятие формы и содержания высказывания; по чтению – быстрое извлечение информации из текста, по говорению – умение оформить мысль в цельное высказывание соответственно орфоэпическим, грамматико-стилистическим и лексико-стилистическим нормам; по письму – выражение мысли в графической форме соответственно орфографическим, пунктуационным, грамматико-стилистическим и лексико-стилистическим нормам.

Уровень коммуникативной компетенции выявляется на основе умений учитывать статус собеседника, обстановку общения, соблюдать правила речевого этикета, вступать свободно в коммуникативный процесс в рамках заданного тематического минимума.

Этнокультуроведческая компетенция учащихся формируется на основе представления соответствующего материала в рамках каждой речевой темы: активизируются в речи пословицы и поговорки, высказывания известных личностей Казахстана и России,  приводятся сведения из истории и культуры страны изучаемого языка.

Содержание работы по формированию и совершенствованию указанных компетенций конкретизируется на основе задач, приведенных в учебной программе.

Требования к соответствию Европейской системе уровней владения русским  языком. Соотношение часов на изучение материала и письменные работы. Объем письменных работ.

Соответственно Европейской системе уровней владения языком (А – элементарное владение; В – самостоятельное владение; С – свободное владение) и в соответствии с  государственной задачей развития полиязычия в Казахстане владение русским языком как вторым должно быть на базовом уровне – 5-7 классы и среднем уровне – 8-9 классы.

Базовый уровень подразделяется на 3 подуровня:  в 5 классе необходимо освоить 1 подуровень (А 2 – А 2.2); в 6 классе  –  2 подуровень (А 2 – А 2.2.1 и А 2.2.2)  базового уровня;  в 7 классе –  3 подуровень (А 2+)  базового уровня; в 8 классе  - 1 подуровень (В1 – В.1 и В. 1.2) среднего уровня; в 9 классе русским  2 подуровень (В1 + --- В .1  +) среднего уровня.

Формами письменной работы в 5-9  классах  являются диктант, изложение, сочинение-эссе. В каждой четверти проводится в среднем 1 диктант (в первой четверти допускается 2 диктанта), 1 изложение или 1 сочинение-эссе. Сочинения-эссе могут быть классными и домашними.

Объем письменных работ для 5 класса:  текст контрольного  диктанта содержит50/60 слов;  словарный диктант  состоит из 10-15 слов; текст для подробного изложения  включает 60-80 слов; текст для сжатого  изложения  увеличивается до 90-140 слов; примерный объем сочинения-эссе  –0,5 страницы (175-180 слов).

Объем письменных работ для 6 класса: текст контрольного диктанта содержит 60/70 слов; словарный диктант состоит из 15-20 слов; текст для подробного изложения включает 80-90 слов; текст для сжатого  изложения  увеличивается до 110-150 слов; примерный объем сочинения-эссе –
0,5 страницы (175-180 слов).

Объем письменных работ для 7 класса: текст контрольного диктанта содержит  70/90 слов;  словарный диктант  состоит из 20-25 слов; текст для подробного изложения  включает 100-120 слов; текст для сжатого  изложения  увеличивается до 130-180 слов; примерный объем сочинения-эссе –
0,5-1 страница (180-280 слов).

Объем письменных работ для 8 класса: текст контрольного  диктанта содержит  90/110 слов; словарный диктант  состоит из 25-30 слов; текст для подробного изложения  включает 120 - 140слов; текст для сжатого  изложения  увеличивается до 150-200 слов; примерный объем сочинения-эссе –
1-1,5 страницы (280-350 слов).

Объем письменных работ для 9 класса: текст контрольного  диктанта содержит  110/120 слов;  словарный диктант  состоит из 30-35 слов; текст для подробного изложения  включает 140-160 слов; текст для сжатого  изложения  увеличивается до 170-220 слов; примерный объем сочинения-эссе –
1,0-1,5 страницы (350-400 слов).

 

Русская литература в школах с нерусским языком обучения

Основной целью обучения предмета «Русская литература» в школе с нерусским языком обучения является приобщение учащихся к сокровищницам русской литературы как части мировой культуры путем изучения классических произведений во взаимосвязи с другими видами искусства и раскрытия русско-казахских литературных связей.

Задачами школьного курса «Русская литература» являются:

– формирование знаний об общих тенденциях развития русской литературы, связи литературного произведения с эпохой его написания;

–  сообщение кратких сведений о жизни и творчестве писателей-классиков;

– развитие умений определять национально-культурное своеобразие русской,  казахской и других национальных литератур; 

–  формирование комплекса умений и навыков анализа художественного произведения; 

– развитие и совершенствование устной и письменной речи обучающихся на основе лучших образцов художественного слова через чтение и анализ художественных текстов.

Согласно Национального плана действий по развитию функциональной грамотности школьников на 2012-2016 годы при обучении предмета «Русская литература» необходимо усилить работу по развитию речи учащихся при изучении и анализе художественного произведения, написании сочинений, эссе и изложений.

Важной особенностью литературного образования является включение в его содержание регионального компонента: для изучения предлагаются произведения русских писателей Казахстана. Например:

- 7 класс: Повесть М.Кабанбаева «Арстан, я и виолончель»;

- 8 класс: отрывок из романа А.Алимжанова «Гонец», стихотворение О.Сулейменова «Волчата».

- 9 класс: отрывки из романа Ю.Домбровского «Хранитель древностей».

Объем учебной нагрузки по учебному предмету составляет:

5 класс – 34 часа, из них на: чтение и изучение - 27 часов, внеклассное чтение – 4 часа, развитие речи – 3 часа;

6 класс – 34 часа, из них на: чтение и изучение – 26 часов, внеклассное чтение – 4 часа, развитие речи – 4 часа;

7 класс – 34 часа, из них на: чтение – 26 часов, развитие речи – 4 часа, внеклассное чтение – 4 часа;

8 класс – 34 часа, из них на: чтение и изучение – 27 часов, внеклассное чение – 3 часа, развитие речи – 4 часа;

9 класс – 34 часа, из них на: чтение и изучение – 26 часов, внеклассное чтение – 4 часа, развитие речи – 4 часа.

 

Шетел тілі

Негізгі орта білім деңгейіне арналған шет тілі курсы жалпы орта білім деңгейіне бағытталады, яғни ол шет тілін меңгерудің жалпы еуропалық деңгейлеріне А1, А2, А2+ сәйкестелінеді:

5-сынып – А1 («Бастапқы игерім 1»);

6-сынып – А1 («Бастапқы игерім 1.1»);

7-сынып – А2 («Қалыптасу қарсаңындағы игерім 1»);

8-сынып – А2 («Қалыптасу қарсаңындағы игерім 1.1»);

9-сынып – А2+ («Қалыптасу қарсаңындағы игерім 2»).

Негізгі орта білім беру деңгейінде шет тілін оқытудың мақсаты – оқушылардың тілді меңгерудің жалпы еуропалық А1, А2қалыптасу алдыңдағы деңгейге сәйкес мәдениетаралық коммуникативтік біліктерін қалыптастыру мен дамыту, оқушылардың функционалдық сауаттылықтарын дамыту.

Шет тілін оқыту міндеттері:

-       тілдік құралдарды (фонетикалық, лексикалық, грамматикалық, орфографиялық) және олардың шеттілдік қарым-қатынас жасауда қолдану ережелерін меңгеру;

-       коммуникативтік біліктіліктерді сөз әрекетінің төрт түрінде – тыңдалым, сөйлеу, оқу, жазу – шет тілінде қарым-қатынаста жүзеге асыру;

-       оқушыларға үйреніп отырған тілі негізінде сол елдің мәдени нормаларын, салт-дәстүрлерін оқып үйрету;

-       шеттілді мәдениаралық қарым-қатынас жағдайында өз елін және оның мәдениетін таныстыра білу іскерлігін қалыптастыру;

-       ақпаратты қабылдау кезінде тілдік құралдардың жетіспеушілігі жағдайында бейімделу іскерлігін қалыптастыру;

-       ақпараттық-коммуникациялық технологиялар, оқушыларға түсінікті тәсілдер мен құралдарды қолдана отырып жалпы және арнайы іскерліктерді қалыптастыру мен жетілдіру;

-       қазіргі заман жағдайында оқушылар шет тілінің орнын, болашақ маман иесі ретінде аңғаруы, өзін-өзі бақылау, өзіндік талдау және тілдік коммуникативтік дамуын өзіндік бағалау стратегиясын меңгерту;

-       алынған жалпы оқыту іскерліктерін, дағдылар және біліктерін оқу-танымдық құзыреттіліктерді дамытуға ықпалдасатын оқу және іс-тәжірибелік міндеттерді шешу мақсатында қолдану;

-       ұлттық өзіндік сана сезімді, әртүрлі қауымдастық адамдарының арасындағы өзара түсіністікке ұмтылысты және өзге мәдениет белгілеріне толеранттық қарым-қатынасты дамыту.

Берілген кезеңде әуелгі кезеңнің тақырыптары мен сөйлеу аясы кеңейіп, оларға жаңа сөйлеу тақырыптары қосылады. Қатысымдық-сөйлеу іс-әрекеті бір кезеңнен екінші кезеңге өтіп, репродуктив әрекеттен репродуктив-нәтижелі әрекетке, кейіннен нәтижелі әрекетке қарай дамиды.

5-7-сыныптарда сөйлеу дағдыларын (диалогтік және монолог сөз) дамыту үшін нәтижелі жаттығуларды, яғни берілген репликалармен диалог құру,
үлгі-диалогтарды дыбыстау қолданылады. Жаттығулар шығармашылық сипатта болуы мүмкін. Монолог сөз дағдыларын дамытуда тірек сөздер, жоспар, логикалық сызба, ассоциациядан тұратын нәтижелі, репродуктив жаттығулар қолданылады.

Оқу материалын жақсы меңгеру үшін жаттығуларды алдымен жазба, кейін ауызша түрде орындауға болады. Бұл кезеңдегі оқушылардың білім деңгейі әртүрлі жанрдағы мәтіндердің негізгі мазмұнын түсінуді, нәтижелі және репродуктив-нәтижелі жазба тапсырмаларды орындауды қамтамасыз етуі тиіс. 

8-9-сыныптарда (А2 оқу деңгейі бойынша) қатысымдық-мәдениетаралық құзыреттерінің барлық компоненттерін дамыту жалғаса береді: грамматикалық және лексикалық минимум кеңейтіледі, тілдік және сөйлеу дағдылары нығайтылады, дискурсивті және әлеуметтік-мәдени біліктері дамиды. Бұл кезеңде үлгіге қарамай, вербальдық тірексіз байланысқан сөйлем құру қабілетін қалыптастыру қажет.

Көптілді білім беруді енгізу жағдайында ағылшын тіліне ерекше назар аударылады. Көптілді мектептерде ағылшын тілін тереңдете оқыту көзделген.

5-7-сыныптарда лексикалық минимумды қалыптастыру, ағылшын тілінде оқытылатын пәндер бойынша бастапқы терминологиялық сөздікті әзірлеу ұсынылады.

8-9-сыныптарда лексикалық минимум артады, ағылшын тілінде оқытылатын оқу пәні курсының көлемі кеңейеді. Жалпы орта білім деңгейінде тілдік емес пәндерді оқыту ағылшын тілінде жеке модульдармен немесе бүкіл курс ағылшын тілінде оқытылады.

Ағылшын тілін оқытуда күтілетін нәтижелер үш аспектіде қарастырылады: пәндік аспектімен қатар, алғаш рет жеке және жүйелік-қызметтік бөліп қарастырылып отыр. Бұл пәндік білім мен дағдыларды, қоршаған әлемде тілді функционалдық пайдаланудың әмбебап дағдыларын меңгерген оқушының тұтас тұлғасын қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

Жеке және жүйелік-қызметтік нәтижелерде көрініс табатын әмбебап оқу әрекеттерінің байланысы «Шет тілі» пәнінің мазмұнында келтірілген. Ана тілі мен шет тілінде жалпы  коммуникативтік мәдениетті тәрбиелеу, коммуникативтік құзыретті қалыптастыру – бұл заманауи мектептің маңызды міндеттері.

Негізгі мектепте шеттілдік білім беруді жаңарту және дамыту 
5-9-сыныптарда келесідей мәселелерге:

-   тұлғалық-дамытушы басымдылыққа ие мәдениетаралық парадигма аясында шетел тіліне үйретуге;

-   шеттілдік мәдениетаралық қатынас жағдайында туған елін және оның мәдениетін, сондай-ақ тілін үйреніп жатқан елдің мәдениетін таныстыра алу біліктерін дамытуға;

-   оқушыларды шет тілін меңгеруде өзін-өзі бақылау және өзін-өзі бағалау негіздерімен таныстыруға;

-   іс-тәжірибеге бағытталған біліктерді қажет ететін типтік оқу міндеттерін (әртүрлі жағдаяттық тапсырмаларды орындау, жобаларды ұсыну, дебат ұйымдастыру, портфолио құрастыру, күрделі мәтіндерді оқу және түсіну, құқықтық және экологиялық сауаттылық, диалог жүргізу іскерлігі, мамандықтар әлемінен хабардар болу, жалпымәдени сауаттылық, жеке қауіпсіздік ережелері) шешу іскерлігін қалыптастыруға;

-   оқушылардың өзіндік сөйлеу іс-әрекетін өз бетінше анықтау, жоспарлауға ықпалдасатын қазіргі заманғы педагогикалық технологияларды (оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау технологиясы, жобалап оқыту технологиясы) қолдануға;

-   тілді үйрету және ұлттық мәдениетпен және тілін үйреніп отырған елдің мәдениетін үйрету үдерісінде өзіндік білім алу әлеуетін, интеллектуалдық және шығармашылық қабілеттерін дамытуға бағытталуы тиіс.

Шет тілі бойынша апталық оқу жүктемесі:

5, 6, 7, 8, 9-сыныптарда аптасына 2 сағаттан, жылына жалпы сағат саны – әр сыныпта 68 сағаттан.