География 6 сынып. Тақырыбы: Жануарлардың емдік қасиеті

Ешкі сүтінің емдік ерекшелігін, һәм құрамы ана сүтінің құрамымен бірдей екендігін қазақ баяғыда білетін. Өйткені, әдеби және тарихи кітаптардың көбінде емшектегі күйінде анасынан жетім қалған нәрестеге міндетті түрде ешкінің сүтін берілетіні жайында көп айтылады. Кейінгі кезде оны ғалымдар арнайы зерттеп, енді көздерін жеткізіп «ешкінің сүті ем екен!» деп отыр. Авиценна мен Гиппократтың еңбектерінде бұл тақырып арнайы сөз болып, кеңінен жазылған. Дәрумендік қасиеті мен мик­роэлементтік құрамы жағынан ешкінің алдына еш жануар түсе алмайды екен.  Өйткені бұл жануардың сүті емдік және аурудың алдын алу қасиетімен ерекшеленеді. Тағамдық аллергия, ту­беркулез, анемия, диабет, ағзаның қорғаныс қызметін арттыруда, ағзадан ауыр металдардың тұздары мен радионуклидтерді шығаруға таптырмайтын ем.

Қазір дәрігерлер ешкі сүтінің асқазанға аса салмақ түсірмейтіндігін, әсіресе, сәбилер мен қарттар үнемі тұтынса жалпы ағзаға пайдалы екенін  айтып та, жазып жүр. Ғалымдардың зерттеуі бойынша, тау-тасқа секіріп, қойдың алдында жүріп шөптің басын шалып, таңдап жейтін ешкі барлығы 500 түрден аса шөпті пайдаланатыны анықталған. Емнің бәрі сол шөп басында жатса керек!

1

 Осындай ерекшеліктерін ескере отырып, отандық «Ақ бастау» компаниясы тұрғындарға бұл өнімді неғұрлым қолжетімді етіп шығаруды алдына мақсат етіп қойып отыр дейді. Сөйтіп ешкінің қадірі артып ағаш басына өрлеп тұр. Қымызымызды неміс, шүбәтімізді кәріс пайдаланып кетіп жатқанда, мына шаруаның шалғайы қайырылып, көпке пайдасын тигізіп жатса игі.

Барымызды пайдалана білсек, басқалар өзімізден алғанды бағасын асырып өзімізге қайта сатпас едіЕшкі сүті — жоғары азықтық және биологиялық құндылығы бар ерекше тағам өніміне жатады. Өзінің физикалық-химиялық қасиеттері мен дәміне сай ешкі сүтінің сиыр немесе басқа да ауыл- шаруашылық жануарларының сүтімен салыстырғанда тиімді айырмашылықтары мол.
Ешкі сүті де сиыр сүтіндей ка­зеиндік топқа жатады. Бірақ ешкі сүтінде сиыр сүтіндегі аллергиялық серпіндердің көзі саналатын — альфа-ls-казеин жоқ. Сондықтан ол сиыр сүтіне аллергиясы бар адам­дар үшін ұсынылады. Құра­мында бета-казеин мол болуына байланысты, ешкі сүті әйелдердің емшек сүтіне жақын. Ешкі сүті нәруыздарының көпшілігінің құ­рамында альбуминнің мол көлемі болуына байланысты, құрамдас бөліктерге ыдырайды, яғни қоры­тылмаған күйінде сіңбей, ұсақ үлпектер түрінде ұюға ұшырайды. Сондықтан ол ағзаға жеңіл сіңіп, ас қорыту жүйесінің бұзылуына жол бермейді. Құрамында лак­тозаның төмен мөлшері (сиыр сүтінен 13% кем, әйелдердің ем­шек сүтінен — 41% кем) болуы — бұл өнімді лактоза жеткіліксіздігі бар адамдар үшін қолдануға мүм­кін етеді. Ешкі сүтіндегі май ағзаға жақсы сіңіріледі және 4,0-4,4% майлылықта ешкі сүті 100 пайыз сіңеді. Ешкі сүтінде адам ағза­сы­ның тіндерінде холестерин жи­налуына қарсы тұратын ерекше метаболикалық қасиеті бар және ағзаның қорғаныс қызметін арттыратын қанықпаған майлы қышқылдардың 67 пайызы бар. 
Жоғарыда келтірілген артық­шылықтарынан басқа ешкі сүтінде көп кальций (143.0 мг), магний (14.0 мг), фосфор (89.0 мг), мар­ганец (17.0 мкг), мыс (20.0 мкг), А (0.1 мг), В (0.04 мг), С (2.0 мг) жә­не Д (0.06 мг) дәрумендері, ас­кор­бин қышқылы бар. В12 дәру­менінің құрамына кіретін және қан өн­дірімі үрдістеріне жауап беретін кобальттың мөлшері сиыр сүтімен салыстырғанда ешкі сүтінде 6 есе көп. Сүттің құрамында кальцийдің мөл­шерінің мол болуы – жүрек-қантамыр жүйесіне оңтайлы әсер етеді. 

Бірақ ешкі сүті сиыр сүтін­­дей темірге бай емес. Темір қан­дағы гемоглобиннің түзілісіне ғана емес, төтемелік жүйенің қа­лыпты жұмысы мен мінез-құлық сипатының сәйкестігін қам­та­масыз ету үшін де қажет. Дегенмен ешкі сүтіндегі темір сиыр сүтін­дегіден гөрі жақсы сіңеді. Бірақ әйелдердің емшек сүтінің сіңу дәрежесіне жете бермейді. Осылайша, ешкі сүті минерал­дық заттектерге, дәрумендер мен микроэлементтерге сиыр сүтінен гөрі байырақ, ешкі сүтінің нә­руыз­дары асқазанда тығыз­дал­мауына байланысты сіңімдірек келеді.