ХІV-XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениетінің дамуы

Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы, А.Тайманов атындағы №34 мектеп-гимназиясы
Нагиева Бакытжан Куспановна-тарих пәнінің мұғалімі
Пән: Қазақстан тарихы
Сынып : 7 «Ә»
Сабақ тақырыбы: §33. ХІV-XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениетінің дамуы
Сілтеме: 7-сыныптың «Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы» оқулығы (2012ж., «Атамұра», авторы С.Жолдасбаев)
Негізгі идея: ХІV-XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениетінің дамуын түсіну
Оқыту мақсаты: Оқушыларды XIV-XV ғасырлардағы Қазақстанның материалдық және рухани мәдениетімен, діни наным-сенімдерімен танысады, талдайды, салыстырады,бағалайды.
Жеке дамыту мақсаты: Оқытушы үшін жағымды психологиялық жағдай жасау, сын тұрғысынан ойлауға дағдылау, диалогтық қарым – қатынас орнату, эстетикалық тәрбие беру, өнерге, сұлулыққа деген құштарлығын арттыру, бағалау.
Күтілетін нәтиже: Оқушылар ХІV-XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениетінің дамуы ерекшелігімен танысады, зерттейді, сараптайды, қажетті мәлімет алады, өздерінің іс – әрекетін бағалайды.

Сабақтың сатысы Уақы
ты Мұғалімнің іс - әрекеті Оқушының іс - әрекеті Ресурс
тар Оқыту үшін бағалау модульдер
Ынталандыру сатысы (10 мин)
Сабақты ұйымдастыру 2 мин Жағымды психологиялық жағдай жасау: амандасу,топқа бөлу,
сабаққа сәттілік тілеу
Түрлі түсті қағаздардағы сұрақтарға жауап береді, сол алған түстерімен топқа бөлінеді. Түрлі түсті карточкалар Мейірімді, жағымжды жағдай қалыптастыру ОҮБ
№1 тапсырма:
Сын тұрғысынан құрылған сұрақтарға жауап беру 8 мин Үй тапсырмасын тексеру:
§35. Қазақ халқы қалыптасуының соңғы кезеңі
1.Стратегия: «Миға шабуыл»
Миға шабуыл
1. Қазақ жеріндегі ру-тайпалардың халық болып қалыптасу кезеңдерін өткен уақыт
2. ХІV-XV ғғ қазақ жерінде өмір сүрген хандықтар
3. Қазақ жерінде өмір сүрген ру-тайпалардың ұқсастығы
4. Қазақтың халық болып құрылуын жеделдеткен тағы бір басты себеп
5. Екі этникалық топтың құрамына кірген тайпалар
6. Қазақстандағы этносаяси қауымдастық кімдердің төңірегіне шоғырланды?
7. «Қазақ» атауы
8. Орхон-Енесей жазбаларындағы қазақ сөзіне түсінік
9. Ежелгі Сібір тайпалары тіліндегі қазақ сөзінің мағынасы
10. «Қазақ» сөзі біржола этникалық мағынаға ие болған уақыт
11. «Алаш» сөзі туралы не білесің?
12. «Алаша хан» аңызы
13. Алаша хан күмбезі қай жерде орналасқан
14. Таңбалы Нұра
15. Жүздердің құрылуы туралы деректер
16. Шоқан Уәлиханов жүздердің құрылуы туралы не айтты?
Қосымша мәлімет
тер, оқушылардың пән бойынша білім базасы.
Бағалау парағы Өзара ынтымақтастықта жұмыс істеу жағдайын қалыптастыру, өзара бағалау.
(бағалау парағына бір – бірін бағалайды) СТО
Диалогтық оқыту
Топтық жұмыс
Негізгі сатысы (25 мин.)
Жаңа тақырыпқа көшу 1 мин. Сабақ тақырыбына шығу:
Диалог орнату.
Мағынаны ашу:
Сабақ тақырыбы:
§33. ХІV-XV ғасырлардағы Қазақстан мәдениетінің дамуы Ой – пікірлер айту мадақтау диалог
№2 тапсырма
Жаңа сабақты игеру.
12 мин Тапсырма беру:
«Алты қалпақ» стратегиясы .
Ақ қалпақ
Ақ түс таза қағаз беті сияқты алалықсыз және объективті. Фактілер, ақпарат, сұрақтар негіз болады.
Сары қалпақ
Сары түс – күн көзінің, тіршілік түсі. Сары қалпақтағы адам оптимизмге толы, ол артықшылықтарды іздестіреді. Не себептен осыны істеу керек? Артықшылықтары қандай? Бұл кім үшін пайдалы? Артықшылықтар қалай пайда болады? Осының пайдалы жақтары бар ма? Қандай жағдайларда бұл пайдалы болады?
Қара қалпақ
Қара түс – қараңғылық, қаһарлық, бір сөзбен айтқанда – суық. Қара қалпақта адам қауіптілік танытады. Бұл көмектеседі ме? Қандай қателер бар? Кемшіліктері қандай? Бұл идея жүзеге аса алады ма?
Қызыл қалпақ
Қызыл түс ашуды, шиеленісті білдіреді. Қызыл қалпақта адамды эмоциялар, сезу, сезімдер билейді. Осыған байланысты менде қандай сезімдер туындайды?
Жасыл қалпақ
Жасыл қалпақ – өсімдіктердің, молшылықтың, табыстылықтың түсі. Жаңа идеялар туындап, шығармашылық бастауын алады. Баламалы идеялар бар ма? – деген сұрақтар туындайды
Көк қалпақ
Көк қалпақ – аспан түсі. Ол ұйымдастыру және басқарумен байланысты. Неге қол жеткіздік? Болашақта не істеу керек? «Алты қалпақ» стратегиясы .
Оқулықпен жұмыс (§33)
1-топ: «Ақ қалпақ»
Сұрақтарға жауап беріңіз:
1.Материалдық және руани мәдениет түсінігі
Ғасырлар мен термин сөздер.
2-топ: «Сары қалпақ»
Сұрақтарға жауап беріңіз:
1.Мал шаруашылығының материалдық игіліктер жасаудағы маңызы?
2.Фольклор түрлерінің тәрбиелік мәні
Позитивті жағын көрсету.
3-топ: «Қара қалпақ»
Сұрақтарға жауап беріңіз:
1.Көшпелі өмір салтын ұстансақ қазіргі өркениетке жетер ме едік
2.Қазірігі кездегі Ислам дінінің қоғамдағы орны Негативті жақтарын көрсету.
4-топ: «Қызыл қалапақ»
Сұрақтарға жауап беріңіз:
1. «Ақсақ құлан» күйін тыңдап, жазу
2. «Ел айырылған» күйіндегі халықтың көңіл күйі?
Эмоция.
5-топ: «Жасыл қалпақ»
Сұрақтарға жауап беріңіз:
1. ХІV-XV ғасырлардағы жазбаша әдебиеттегі жетістіктер
2. ХІV-XV ғасырлардағы жерімізде өмір сүрген халықтар арасында ислам діні мен шаманизмнің қатар орын алуы?
Жаңа идея.
6 – топ: «Көк қалпақ»
1.Орта ғасырлар мен қазіргі таңдағы Қазақстан мәдениеті саласында сабақтастық?
2.Ата-бабадан қалған мәдени мұраларды сақтап кейінгі ұрпаққа жеткізіде не істеу керек?
Қорытынды жасау, болжау. Постер
қорғау.
Әр топтан тек қана 1 адам шығады. Топ мүшелері
өзара бағалайды СТО
ОүБ
Топтық жұмыс
АКТ

№ 3 тапсырма
Қорғау 12 мин Топтық зерттеудің қорытындысы Игерген білімдерін қорғау жұлдызшалар Формативті бағалау СТО
ОүБ
Кері байланыс сатысы (15 мин.)
№4 тапсырма
Білім бекіту сұрақтарына жауап беру 4мин «Рикошет» стратегиясы
Сұрақтарға жауап беру:
Сұрақтарды бір – біріне жолдайды.
10 сұраққа жауап береді (слайд №9)
1.Материалдық мәдениет деген не? (баспана, киім, тағам, құрал-сайман).
2.Рухани мәдениет деген не?(белгілі-бір кезеңде өмір сүрген халықтың жан дүниесінің көрінісі)
3.Материалдық игіліктер неге байланысты жасалып отырды?(мал басынан алынатын шикізат көзіне байланысты).
4.Фольклорға не жатады?(ертегілер, аңыз-әңгімлер, мақал-мәтелдер, жұмбақтар, эпостық жырлар).
5.Мифологиялық сюжеттерден тұратын аңыздар, батырлық, өнегелік, тәрбиелік мазмұндағы ертегілер, Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған батырлық жырлар?
(«Күннің баяны», «Темірқазық пен Жетіқарақшы» және т.б.,«Жоямерген», «Ертөстік», «Желім батыр» және т.б., «Ер Тарғын», «Орақ-Мамай», «Ер Қосай»).
6. ХІV-XV ғасырлардағы әдеби шығармалар? ( «Кодекс куманикус», «Оғызнама», «Хұсырау мен Шырын» және т.б.).
7.Бізге жеткен аспаптық музыка туындыларын ата.
(«Ескендір», «Қамбар батыр», «Шора батыр», «Ақсақ құлан» және т.б.).
8. Шоқан Уәлиханов «Ислам діні» атты мақаласында не туралы жазды? (Қазақстанда ислам діні VIIIғ тарай бастағанымен, ХІХғ аяғына дейін тұрғындар жүрек түпкіріне жете қойған жоқ).
9.Өтеміс қажы «Шыңғыснама» кітабында ислам діні туралы не жазған? (Алтын Орда хандарының ислам дінінің таратудағы орны туралы жазған).
10.Шамандық наным-сенімнің сақталып келе жатқан түрлері? (отқа табыну, тасаттық, бойтұмар тағу). Сұрақтар Критериалды бағалау
Алған баллдарын бағалау парағына қосу ОүБ
Рефлексия минутасы
Сабақты бағалау 4мин Сауалнама толтыру, ауызша талдау
• 1. Мен тақырыпты толық игердім?
• а). Барлық материалды игердім, нақты білім алдым
• б). Жартылай игердім
• в). Маған әлі жұмыстану керек
• 2. Мен қалай жұмыс істедім, қай жерде қате жіберді, өзімнің жұмысыма қанағаттанарлық болдым ба?
• а). Барлық тапсырмаларды орындадым, өзіме қанағатанамын
• б). Қате жібердім (қай сатыда?)
в). Тапсырманы орындай алмады (қай тапсырмаларды?)
• 3. Топ қалай жұмыс істеді?
• а). Бірлесіп, ынтымақтастықта жұмыс істеді.
• б). Барлық топ мүшелері белсенді болған жоқ.
в). Жұмыс баяу жүрді, қызық емес, қате көп болды.
• 4. Сабақ туралы менің пікірім ....
5. Мұғалімнің іс – әрекетіне пікір, ұсыныс .....
Бағалау, үйге тапсырма беру 2мин Мұғалімнің қор-лау сөзі
Үй тапсырмасы §33
Бағалау парағы бойынша орташа балды шығару, талдау ИАТ Суммативті бағалау ОҮБ

АКТ – ақпараттық – коммуникативті технологиялар
ОүО – оқыту үшін бағалау
СТО – Сын тұрғысынан оқыту
ИАТ – интерактивті тақта

Қосымшалар
1.Бағалау парағы сабақ: Қазақстан тарихы, 7 Ә сыныбы

№ Аты, тегі Сабақтың ынталандыру бөлімі Сабақтың негізгі бөлімі Сабақтың рефлексия бөлімі Барлығы
Өткенді қайталау, үй тапсырмасын тексеру «Алты қалпақ» стратегиясы
Постер дайындау, қорғау «Рикошет» сұрақтарға жауап беру

1

2

3

4

5


Топ көшбасшысы:



Рефлексия парағы:

Сауалнама толтыру, ауызша талдау
• 1. Мен тақырыпты толық игердім?
• а). Барлық материалды игердм, нақты білім алдым
• б). Жартылай игердім
• в). Маған әлі жұмыстану керек
• 2. Мен қалай жұмыс істедім, қай жерде қате жіберді,
• өзімнің жұмысыма қанағаттанарлық болдым ба?
• а). Барлық тапсырмаларды орындадым, өзіме қанағатанамын
• б). Қате жібердім (қай сатыда?)
в). Тапсырманы орындай алмады (қай тапсырмаларды?)
• 3. Топ қалай жұмыс істеді?
• а). Бірлесіп, ынтымақтастықта жұмыс істеді.
• б). Барлық топ мүшелері белсенді болған жоқ.
в). Жұмыс баяу жүрді, қызық емес, қате көп болды.
• 4. Сабақ туралы менің пікірім ....
5. Мұғалімнің іс – әрекетіне пікір, ұсыныс .....

Рефлексия парағы:

Сауалнама толтыру, ауызша талдау
• 1. Мен тақырыпты толық игердім?
• а). Барлық материалды игердм, нақты білім алдым
• б). Жартылай игердім
• в). Маған әлі жұмыстану керек
• 2. Мен қалай жұмыс істедім, қай жерде қате жіберді,
• өзімнің жұмысыма қанағаттанарлық болдым ба?
• а). Барлық тапсырмаларды орындадым, өзіме қанағатанамын
• б). Қате жібердім (қай сатыда?)
в). Тапсырманы орындай алмады (қай тапсырмаларды?)
• 3. Топ қалай жұмыс істеді?
• а). Бірлесіп, ынтымақтастықта жұмыс істеді.
• б). Барлық топ мүшелері белсенді болған жоқ.
в). Жұмыс баяу жүрді, қызық емес, қате көп болды.
• 4. Сабақ туралы менің пікірім ....
5. Мұғалімнің іс – әрекетіне пікір, ұсыныс .....
«Алты қалпақ» стратегиясы .

Ақ қалпақ
Ақ түс таза қағаз беті сияқты алалықсыз және объективті. Фактілер, ақпарат, сұрақтар негіз болады.
Қызыл қалпақ
Қызыл түс ашуды, шиеленісті білдіреді. Қызыл қалпақта адамды эмоциялар, сезу, сезімдер билейді. Осыған байланысты менде қандай сезімдер туындайды?
Сары қалпақ
Сары түс – күн көзінің, тіршілік түсі. Сары қалпақтағы адам оптимизмге толы, ол артықшылықтарды іздестіреді. Не себептен осыны істеу керек? Артықшылықтары қандай? Бұл кім үшін пайдалы? Артықшылықтар қалай пайда болады? Осының пайдалы жақтары бар ма? Қандай жағдайларда бұл пайдалы болады?
Қара қалпақ
Қара түс – қараңғылық, қаһарлық, бір сөзбен айтқанда – суық. Қара қалпақта адам қауіптілік танытады. Бұл көмектеседі ме? Қандай қателер бар? Кемшіліктері қандай? Бұл идея жүзеге аса алады ма?
Жасыл қалпақ
Жасыл қалпақ – өсімдіктердің, молшылықтың, табыстылықтың түсі. Жаңа идеялар туындап, шығармашылық бастауын алады. Осы жағдайда не істей аламыз? Баламалы идеялар бар ма? – деген сұрақтар туындайды
Көк қалпақ
Көк қалпақ – аспан түсі. Ол ұйымдастыру және басқарумен байланысты. Неге қол жеткіздік
Ақ қалпақ
Ақ түс таза қағаз беті сияқты алалықсыз және объективті. Фактілер, ақпарат, сұрақтар негіз болады.
Қызыл қалпақ
Қызыл түс ашуды, шиеленісті білдіреді. Қызыл қалпақта адамды эмоциялар, сезу, сезімдер билейді. Осыған байланысты менде қандай сезімдер туындайды?
Сары қалпақ
Сары түс – күн көзінің, тіршілік түсі. Сары қалпақтағы адам оптимизмге толы, ол артықшылықтарды іздестіреді. Не себептен осыны істеу керек? Артықшылықтары қандай? Бұл кім үшін пайдалы? Артықшылықтар қалай пайда болады? Осының пайдалы жақтары бар ма? Қандай жағдайларда бұл пайдалы болады?
Қара қалпақ
Қара түс – қараңғылық, қаһарлық, бір сөзбен айтқанда – суық. Қара қалпақта адам қауіптілік танытады. Бұл көмектеседі ме? Қандай қателер бар? Кемшіліктері қандай? Бұл идея жүзеге аса алады ма?
Жасыл қалпақ
Жасыл қалпақ – өсімдіктердің, молшылықтың, табыстылықтың түсі. Жаңа идеялар туындап, шығармашылық бастауын алады. Осы жағдайда не істей аламыз? Баламалы идеялар бар ма? – деген сұрақтар туындайды
Көк қалпақ
Көк қалпақ – аспан түсі. Ол ұйымдастыру және басқарумен байланысты. Неге қол жеткіздік